بازخواني اصل «ميراث مشترك بشريت» و تفاوت‌هاي آن با مفهوم «نگراني مشترك بشريت»

A Review of Common Heritage of Mankind Principle and its Difference from Common Concerns of Mankind Concept

اصل ميراث مشترك بشريت يكي از نمونه‌هاي بارز دستاوردهاي تدوين و توسعه حقوق بين‌الملل در چارچوب اقدامات ارگان‌هاي سازمان ملل متحد است كه در راستاي تحقق اصول عدالت و برابري، همبستگي ميان ملت‌ها و نظم نوين بين‌المللي اقتصادي، در اسناد بين‌المللي همچون معاهده 1967 در مورد اصول حاكم بر فعاليت دولت‌ها در كاوش و استفاده از فضا، كنوانسيون 1982حقوق درياها، اعلاميه جهاني 1997 يونسكو در مورد ژنوم انساني، كنوانسيون 2001 يونسكو براي حفاظت از ميراث فرهنگي زير آب و كنوانسيون 2005 يونسكو در مورد تنوع فرهنگي پذيرفته شده است. طي دهه‌هاي اخير جرياني عظيم با حمايت اكثريت اعضاي جامعه بين‌المللي به‌ويژه دول در حال توسعه شكل گرفته كه در پي گسترش قلمرو اصل ميراث مشترك بشريت به موضوعاتي همچون فناوري، ژنوم انساني، انرژي و... هست. اصرار و پافشاري دول در حال توسعه به اين دليل است كه از اين طريق بتوانند حداقل بخشي از خواسته‌ها و انتظارات خود را در جهت تعديل مناسبات اقتصادي و سياسي حاكم بر صحنه بين‌المللي و تحقق اصل «نابرابري جبران‌ساز» برآورده سازند. بدين ترتيب، دامنه شمول اصل ميراث مشترك بشريت رو به افزايش است. با اين حال، اگر كاربرد اين اصل در مناطقي همچون اعماق درياها در محدوده ماوراي صلاحيت ملي، فضاي ماوراي جو و مناطق وسيعي از قطب جنوب تثبيت گرديده است، در خصوص موضوعاتي مانند حقوق بشر، تغييرات آب و هوا، تنوع زيستي و محيط زيست ترجيح با كاربرد مفهوم «نگراني مشترك بشريت» است؛ زيرا كه در اين موضوعات حفاظت از منافع مشترك بشري مدنظر است تا نحوه بهره‌برداري و تقسيم منصفانه سود حاصل از منابع مشترك. ضمن بازخواني اصل ميراث مشترك بشريت در حقوق بين‌الملل، اين نوشته سعي دارد تفاوت‌هاي اين دو مفهوم در موضوعات مربوط را بررسي نمايد.

The principle of the “common heritage of mankind” is one of the results of the codification and the gradual development of the international law by the organs of the United Nations in order to implement the principles of justice and equality, the solidarity between the nations and the new international economic order. During the later decades, a powerful movement is formed by support of the majority of actors of the international community, in particular the developing states, willing to enlarge the domain of the principle of the “common heritage of mankind” to human genome. The insistence of the developing states on this question was for the implementation of one part of their claims and expectations to modify the international economic and political relations and the application of the principle of “compensatory inequality”. Meanwhile, if the implementation of this principle has been considered in the regions such as the seabed out of the sphere of national competence, outer space and a vast expanse of the Antarctic, when it comes to issues such as human rights, climate change, biological diversity and the environment, it is preferable to use the concept of “common concern of mankind”.Because here the most important thing is the protection of common interests and not the equitable distribution of the common resources profits. The concept of the “common concern of mankind” about the aforementioned questions attracted the attention of the international community with the necessity to take certain common measures, even if it is situated out of the sphere of national jurisdiction. This article tries to study the common characteristics of these two concepts and their differences.