نقد و بررسي تطبيقي مسيله «پيدايش نفس» در فلسفه ابن‌سينا و ملاصدرا

A Comparative Critical Study of the Origination of the Soul in Mulla Sadra and Ibn Sina

در حوزه علم النفس در فلسفه» اسلامي، دو نظريه پيرامون مسيله حدوث و «پيدايش نفس» مطرح شده است؛ نظريه حدوث روحاني را ابن‌سينا مطرح كرده و ملاصدرا مبتكر نظريه حدوث جسماني نفس ميباشد. اما بر خلاف تصور ملاصدرا هيچگاه مقصود ابن‌سينا از تجرد نفس هنگام حدوث، تجرد كامل و در حدّ عقل بالفعل نبوده و بهمين دليل اشكالات ملاصدرا به ابن‌سينا وارد بنظر نميرسد و قابل جواب است؛ همانطور كه مقصود ملاصدرا از جسماني بودن حدوث نفس، جسم بودن يا از سنخ جسمانيات بودن نفس نيست بلكه مراد اينست كه نفس هنگام حدوث در حدّ عقل بالقوه و در نهايت مرتبه» جسمانيات و ابتدا مرتبه مجردات است. قراين ديگري نيز وجود دارد كه سخن اين دو حكيم را به هم نزديك و قابل تطبيق ميسازد.

In the field of psychology in Islamic philosophy, there are two theories on the origination of the soul. Ibn Sina posed the theory of the spiritual origination of the soul and Mulla Sadra propounded the theory of the corporeal origination of the soul. However, contrary to Mulla Sadra’s idea, by the immateriality of the soul at the time of origination, Ibn Sina never meant complete immateriality at the level of practical intellect. Accordingly, it appears that Mulla Sadra’s objections to Ibn Sina are not justified and can be responded to. Likewise, by the corporeality of the soul at the time of origination, Mulla Sadra does not mean that the soul is a body or a type of corporeal thing. Rather, he means that, at the moment of origination, the soul is at the level of potential intellect, at the highest level of corporeality, and at the lowest level of immateriality. There are also some other pieces of evidence that bring the ideas of these two philosophers closer to each other. This paper intends to compare their views regarding the origination of the soul.