بررسي آرا ميرزا ابوالحسن جلوه در نقد حركت جوهري ملاصدرا

A Study of Abulhassan Jilwah’s Criticism of Mulla Sadra’s Trans-Substantial Motion

حركت جوهري كه برآمده از مباني فلسفي ويژه حكمت متعاليه است، يكي از اساسيترين نظريه‌هاي بديع در تاريخ فلسفه اسلامي است كه توانسته بسياري از معضلات و ابهامات فلسفي را حل نمايد. اما حكيم ميرزا ابوالحسن جلوه انتقاداتي بر اين نظريه وارد كرده است كه مهمترين آنها عبارتند از: بازگشت همه تغيرها در جهان به حركت وضعي فلك، اعتقاد به كون و فساد آني حركات در جهان، نياز حركت جوهري به موضوع ثابت و انقلاب ماهيت در صورت پذيرش حركت جوهري. در اين مقاله اين انتقادات هم بلحاظ مبنايي و هم بلحاظ تبيين و استدلال مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. يافته‌هاي مقاله نشان ميدهد كه حكيم جلوه با نگاه مشايي و غفلت از اصول اساسي فلسفه ملاصدرا، اين انتقادات را مطرح نموده است و همچون شيخ‌الرييس در همه» اشكالاتي كه بر حركت جوهري وارد كرده، بين احكام وجود و احكام ماهيت خلط نموده است.

Mulla Sadra’s trans-substantial motion, which is rooted in the specific philosophical principles of the Transcendent Philosophy, is one of the most fundamental innovative theories in the history of Islamic philosophy, which has succeeded in solving several philosophical complexities and ambiguities. However, Mirza Abulhassan Jilwah has advanced some criticisms against this theory, the most important of which include the return of all changes in the world to earth’s rotation, instantaneous generation and corruption of motions in the world, the dependence of the trans-substantial motion on a fixed subject, and essential transformation in case of accepting the trans-substantial motion. This paper explores and discusses these criticisms in terms of their principles and methods of reasoning. It concludes that Jilwah has advanced these criticisms based on a peripatetic approach, without referring to the fundamental principles of Mulla Sadra’s philosophy. In fact, like Ibn Sina, in all of his criticisms of the trans-substantial motion, he has confused the principles of existence with those of quiddity.