اوت اكولوژي، اتنوفارماكولوژي، بررسي عملكرد آنتي اكسيداني گياه دارويي بومادران هزاربرگ (Achillea millefolium L.sub sp. millefolium) و تهيه طيف فلورستيك گياهان دارويي روستاي كوهستاني چهارباغ (جنوب شرق

Aut ecology, ethnopharmacology, antioxidant activity of Achillea millefolium L. sub sp. millefolium and floristic spectrum of medicine plants in Charbagh mountain in south east of Golestan province

اين تحقيق به منظور بررسي مهمترين نيازهاي اكولوژيكي، اتنوفارماكولوژي و ارزيابي عملكرد آنتي اكسيداني گياه دارويي بومادران هزار برگ Achillea millefolium L. sub sp. millefolium در رويشگاه طبيعي آن واقع در كوهستان چهارباغ در جنوب شرق استان گلستان انجام گرفت. هر يك از مشخصات اقليمي، نياز‌هاي زيستي و فنولوژي گياه بومادران به انضمام ليست مهمترين گونه‌هاي دارويي، طيف بيولوژيك و كورولوژي گونه‌ها در منطقه انجام گرفت. نتايج نشان داد حدود 50 گياه دارويي با غالبيت تيره‌هاي Lamiaceae (23درصد) و Asteraceae (20درصد)، تيره‌هاي Liliaceae، Fabaceae و Apiaceae هر كدام با (6 درصد) شناسايي شدند و از نظر شكل زيستي ژيوفيت‌ها با 24 گونه (47 درصد)، تروفيت‌ها با 15گونه (29درصد) و پس از آن همي كريپتوفيت‌ها با 5 گونه (10درصد) بيشترين تعداد گونه‌ها را به خود اختصاص دادند و عناصر رويشي گونه‌ها بيشتر متعلق به خاستگاه ايرانو توراني، مديترانه اي (59درصد) و اروپا سيبري (21 درصد) بودند. بررسي‌هاي اوت اكولوژيكي نشان مي‌دهد گياه بومادران هزار برگ گياهي علفي يكساله است و اغلب به صورت خودرو در اقليم سرد و نيمه خشك با بارندگي متوسط ساليانه 399 ميلي متر و دماي متوسط ساليانه 22/10 درجه سانتي گراد و در خاك هايي كم عمق با بافت سبك سيلتي – شن رسي با اسيديته 7.8 و هدايت الكتريكي 34/0 و محدوده ارتفاعي 900 تا 2250 متر در جهات شرقي و جنوب شرقي كه از حاصلخيزي بيشتر خاك و شدت نور بيشتري برخوردار است، مي‌رويد. نمونه گل‌هاي گياه بومادران در مردادماه 1390 جمع آوري وعملكرد آنتي اكسيداني عصاره متانولي گل‌ها با استفاده از روش اسپكتروفوتومتري و تست DPPH ارزيابي گرديد كه ميزان آن با محاسبه IC50 برابر با 189 ميلي گرم بر ميلي ليتر بدست آمد. رشد رويشي گياه از اواخر فروردين، فاز زايشي از اواخر خرداد، شكوفايي گلها تا اواخر شهريور ادامه دارد، رسيدن ميوه و پراكنش دانه‌ها در نيمه دوم شهريور ماه مشاهده و سپس خزان مي‌كند. نتايج اتنوفارماكولوژيكي بدست آمده از درمانگران محلي در اين تحقيق نشان داد كه بومادران يكي از مهمترين گياهان دارويي و معطر منطقه است كه از آن به عنوان ضد عفوني كننده، ضد التهاب، توقف خونريزي، ضد اسپاسم، مسكن، بادشكن، التيام دهنده زخم، تنظيم قاعد گي و به عنوان يك ضد پاتوژن قوي در دفع آفات و بيماري‌هاي زراعي نيزاستفاده مي‌شود. با توجه به مصارف بومادران در طب سنتي منطقه و ارزش آنتي اكسيداني آن، مي‌تواند پايه گذار تحقيقات آتي در زمينه استخراج و توليد فراورده‌هاي طبيعي آنتي اكسيدان و ضد پاتوژن مي‌باشد. واژگان كليدي: بومادران هزار برگ، اوت اكولوژي، آنتي اكسيدان، اتنوفارماكولوژي، چهارباغ، استان گلستان

The aim of this study is to find the ecological requirements, phenology, ethnopharmacology and antioxidant activity of Achillea millefolium in Charbagh Mountain (2250m) in South east of Golestan province (North of Iran). The current research was accomplished to find out the ecological needs of some main habitats of Achillea millefolium L., ecological equipment, phenology, biological spectrum, corology and ethnopharmacological datas of medicinal plants were obtained. approximately 51 medicine species were identified and listed, which are aboundant to Liliaceae, Fabaceae, Apiaceae respectively, in which 47% of geophytes, 29% therophytes and 10% hemicryptophytes belongs to 59% Irano turanian and 21% Euroupa Siberian species. The results showed that A.millefolium L. prefers to the areas with precipitation of 339mm in semi dry-cold mediterranean climate, which prefers pH 7.8, Ec 0.34, in none saline and Sandy–silty clay soils in north and north west aspects and 900-2250 meters of altitude. Additionally, aerial parts of plant were collected in August 2011, dried and the antioxidant activity of methanolic extract were determined by spectrophotometry method with DPPH test and were obtained with IC50 189mg/ml. Phenological phenomena starts in late of March, flowering time in late of June and continues until the end of September, fruit ripe and seed dispersal in mid of September and then fall. Ethnopharmacological results showed that this plant has been used by rural people as anti septic, anti inflammation, stop bleeding, anti spasm, sedative and healing wounds. Therefore due to traditional uses of A. millefolium in this region and its antioxidant activity, can be used as antipathogene and natural anti oxidant in future research.