تحول مفهوم سنجش ناپذيري نزد تامس كوهن و مقايسه‌پذيري نظريه‌هاي علمي رقيب

The Change of the Concept of incommensurability in Thomas Kuhn and Comparability of Rival Scientific Theories

سنجش ناپذيري مفهومي است كه با كساني چون تامس كوهن و پل فايرابند وارد ادبياتِ فلسفه ي علم معاصر شد. در اين ميان تعابير كوهن از اين مفهوم از اهميت بيشتري برخوردارند. بحث در باب اين موضوع، با مباحث معناشناسي و روش-شناسي پيوند دارد، و مبحثي چون امكان ترجمه ميان زبان ها را پيش مي‌كشد. مروري بر آثار كوهن نشان مي دهد كه او طي چند دهه تعابير متفاوتي از مفهوم سنجش ناپذيري ميان نظريه هاي علمي را ارايه داده است، حال آن كه غالباً او را با ايستار اوليه اش مي شناسند؛ ايستاري حداكثري كه سنجش پذيري پارادايمها و كلان-نظريه هاي علمي را رد مي كند. اين ايستارچالشهاي بسياري را در فلسفه ي علم معاصر برانگيخته است. برخي از پژوهشگران بر اين باورند كه كوهن به مرور از ايستار افراطي اوليه اش فاصله گرفته و در ايستارهاي متاخرترش گونه اي مقايسه پذيري در ميان پارادايم‌ها و نظريه هاي علمي را به رسميت شناخته است. در اين مقاله با نگاهي به آثار گوناگون كوهن و با تكيه بر رويكرد هوارد سنكي، طبقه بندي جامعي از جنبه ها و شكل هاي گوناگون سنجش ناپذيري ارايه مي‌گردد، و سير تحول تعابير گوناگون اين مفهوم نزد كوهن بررسي و نشان داده مي‌شود كه او در ايستارهاي متاخرش سنجش ناپذيري را صرفاً به ترجمه‌ناپذيري ميان برخي از اصطلاحات انواع طبيعي محدود كرده است. اين امر نشان مي‌دهد كه علم تجربي و روند گزينش در ميان نظريه هاي علمي عقلاني است و امكان مقايسه ي نظريه هاي علمي رقيب فراهم است.

Incommensurability is a concept that entered into the literature of contemporary philosophy of science through Thomas Kuhn and Paul Feyerabend. Any discussion of this concept is related to semantics and methodology, and brings up a debate on the possibility of translation between languages. A review of Kuhn’s works shows that, over several decades, he has presented different interpretations of the incommensurability of scientific theories, while he is mainly well-known for his early excessive position, emphasizing incommensurability between scientific mega-theories and paradigms. Indent Such a position has caused challenges in contemporary philosophy of science. Some scholars argue that Kuhn has gradually moved away from his early position, so that he has recognized, in his later positions, a kind of comparability of scientific theories and paradigms. This paper, making use of Howard Sankey’s approach, presents a comprehensive classification of different features and variants of Kuhn’s conception of incommensurability, examines the change of this concept in his philosophy of science, and shows that he, in his later positions, has restricted incommensurability to untranslatability between some terms of natural kinds. This, showing the rationality of empirical science and the process of selection between scientific theories, would make possible to do comparison between rival scientific theories.