تجمع فلزات سنگين در بخش هوايي و ريشه تربچه (Raphanus Sativus) رشديافته در خاك‌هاي اصلاح‌شده با لجن فاضلاب

Accumulation of heavy metals in root and aerial part of radish (Raphanus Sativus) grown in amended soils with sewage sludge

براي بررسي تاثير مقادير مختلف لجن فاضلاب بر عملكرد گياه و تجمع روي، مس، كادميوم و سرب در گياه تربچه (Raphanus Sativus)، آزمايش گلداني در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه بوعلي‌سينا همدان انجام شد. اين پژوهش در قالب طرح كاملاً تصادفي با 4 تيمار شامل درصدهاي مختلف (0، 10، 35 و 50) لجن فاضلاب خشك و در 3 تكرار انجام شد. كاربرد لجن فاضلاب در هر 3 سطح، تاثير معني‌داري (01/0? P) بر عملكرد تربچه نشان داد، به‌خصوص در سطح 10 درصد چشم‌گيرتر بود. در نتيجه اين پژوهش، با افزايش درصد لجن فاضلاب در خاك، غلظت قابل دسترس فلزات به‌طور معني‌داري (01/0? P) نسبت به شاهد افزايش يافت، به‌خصوص روي به‌شدت تحت‌تاثير كاربرد لجن فاضلاب قرار گرفت به‌طوري‌كه در تيمار 50 درصد نسبت به شاهد افزايش قابل‌توجهي نشان داد (به‌ترتيب 41/156 و 98/0 ميلي‌گرم در كيلوگرم). نتايج نشان داد كه ريشه تربچه نسبت به بخش هوايي آن، مقادير بيش‌تري فلزات سنگين را در خود انباشته كرد و توان بالايي در جذب سرب از خاك نشان داد. همچنين با افزودن لجن فاضلاب به خاك، فاكتور انتقال كادميوم، به‌طور قابل‌توجهي افزايش يافت اين در حالي است كه فاكتور انتقال روي، مس و سرب با افزايش ميزان لجن فاضلاب در خاك كاهش يافت. به‌طوركلي سطح 10 درصد در مقايسه با ساير سطوح از نظر تاثير در شاخص رشد و تجمع فلزات سنگين در تربچه، مناسب‌تر بود. واژه‌هاي كليدي: آلودگي، فاكتور انتقال، عناصر سنگين، تربچه

The influence of different rates of sewage sludge on productivity and/or accumulation of Zinc (Zn), Cupper (Cu), Cadmium (Cd) and Lead (Pb) within radish (Raphanus Sativus) vegetable have been investigated. A pot-culture experiment in greenhouse was conducted at Bou-Ali Sina University, Hamedan. The experimental project was performed on completely randomized design and treatments included various percentages of dried sewage sludge (0, 10, 35 and 50) with three replicates. The sewage sludge treatment led to major effects in yield of radish significantly (P?0.01), particularly for 10%. As a result of this research, with increasing rates of sewage sludge in soil, available metal concentrations significantly (P?0.01) increased in comparison with control, in particular, Zn highly increased for 50% treatment (0.98-156.41 mg.kg-1 respectively). The results indicated that accumulation of heavy metals in root of radish was higher than aerial parts and that has high ability to Pb uptake from soil. However, the trend of applied sewage sludge was affected on Transfer Factors (TF) from soil to the root, which increased significantly for Cd and decreased for Zn, Cu and Pb. Overall, the applied rate of 10% compared with other rates was effectively suitable on growth indices and accumulation of heavy metals within radish vegetable. Keywords: Pollution, Transfer factor, Heavy metals, Radish