مطالعه تنوع ژنوتيپ هاي انار وحشي و تجاري شمال ايران با استفاده از صفات مورفولوژيكي

Study of wild and commercial pomegranates genotypes from the North of Iran using morphological traits

به‌منظور ارزيابي تنوع ژنوتيپ هاي انار وحشي شمال ايران و برخي از ژنوتيپ هاي تجاري انار (Punica grantum L.) جهت به‌كارگيري در برنامه هاي اصلاحي آتي و امر حفاظت از ژرم پلاسم طبيعي، 49 ژنوتيپ انار با استفاده از صفات مورفولوژيكي مورد ارزيابي و مطالعه قرار گرفتند. در اين پژوهش 26 صفت كمي و كيفي ميوه و برگ مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج همبستگي ساده، وجود همبستگي هاي مثبت و منفي معني داري بين صفات را نشان داد. بين 36 ژنوتيپ وحشي نيز از نظر صفات كمي و كيفي مورد بررسي تفاوت هاي معني داري وجود داشت. از روش تجزيه عامل براي تعيين تعداد عامل هاي اصلي فرق گذار بين ژنوتيپ ها و تفكيك صفات تشكيل دهنده عامل ها استفاده شد. تجزيه عامل با 5 عامل اصلي 03/79 درصد از تغييرات مربوط به صفات تاثير‌گذار را توجيه نمود. در تجزيه كلاستر انار ها به دو گروه اصلي تقسيم شدند. گروه اول شامل ژنوتيپ هاي وحشي و تجاري با طعم شيرين و گروه دوم شامل ژنوتيپ هاي وحشي و تجاري با طعم ملس و ترش بوده است. ژنوتيپ هايي شمال شرق گلستان در مقايسه با ژنوتيپ هاي وحشي قسمت هاي شمال غربي مازندران از نظر صفات مطلوب (كيفيت و كميت ميوه) برتري داشتند. ژنوتيپ هاي وحشي 42 گوگدره، 37 سلطان علي، 30 انارمرز در مقايسه با ساير ژنوتيپ‌‌هاي وحشي از نظر صفات قند، اسيد، طعم و وزن ميوه برتر بودند. در تجزيه دي پلات ژنوتيپ وحشي فريدونكنار با طعم ملس و وزن بالا از ژنوتيپ‌هاي ديگر فاصله بيشتري داشت. علاوه‌بر ژنوتيپ هاي تجاري، ژنوتيپ هاي وحشي نيز داراي صفات مطلوب بودند كه بايد از خطر انقراض آن‌ها جلوگيري و در امر حفظ و اصلاح انار با ايجاد كلكسيون اين ژنوتيپ ها گامي اساسي براي آينده برداشت. واژه هاي كليدي: صفات مورفولوژيكي، ژنوتيپ هاي وحشي و تجاري انار، ژرم پلاسم، انار، ايران

To evaluate the diversity of wild pomegranate (Punica grantum L.) genotypes and some commercial genotypes to use in future breeding programs and natural germplasm conservation, 49 pomegranate genotypes were assessed by morphological traits. In this study 26 qualitative and quantitative traits of fruits and leaves were evaluated. Simple correlation results, showed positive and negative significant correlations among the traits. Between the 36 wild genotypes, the studied quantitative and qualitative traits were also significant. Factor analysis was used to determine the number of main factors discrimining the genotypes and the characteristics forming the factors. Factor analysis with five main factors justified 79.03 percent of total variation for the affecting traits. Cluster analysis divided pomegranates into two main groups. The first group was included commercial and wild genotypes with sweet flavor and the second group included wild and commercial genotypes with sour-sweet and sour taste. Wild genotypes from the eastern region compared to the genotypes from the western part had more desired characteristics and were superior. Wild genotypes Gogdareh42, Sultan Ali37, Anarmarz30 compared to other genotypes were superior for traits of sugar, acid, flavor and fruit weight. Plot analysis separated the wild Fereidoonkenar29 with sour-sweet flavor and high weight from the other genotypes. Besides to commercial genotypes, wild genotypes also had desired traits, so pomegranate of their extinction and use them for pomegranate improvement and establishment of collections from these genotypes for their preservation provide a basic step for the future of this fruit. Keywords: Morphological traits, Wild and commercial genotypes, Germplasm, Pomegranates, Iran