ربط كيفياّت تاليفي در ادراك معماري اسلامي ايران

The relation values in perception Islamic Iranian architecture

فرآيند ادراك در معماري و طرّاحي محيط امري پيچيده است. اين پيچيدگي، موجب تدوين و ارايه نظريّه هاي مختلفي در اين خصوص شده است. نظريّه گشتالت با رويكرد درك فضا از طريق برآيندي از استقرار نيروهاي موجود در فضا، از آن جمله است. اين نظريّه به سازمان دهي ادراك توسط اشكال، معطوف است. نظريّه هاي ديگر چون نظريّه كنش متقابل كه به تاثير متقابل موضوع و فرد ادراك كننده مي پردازد و ماهيّتي احتمال گرايانه دارد و نظريّه اكولوژيك ادراك كه به مجموعه ويژگي هاي حسي و تجربي فرد و نيز ويژگي هاي شكلي محيط توجّه مي كند؛ رويكردي، به طور نسبي، فرهنگ گرا دارند. اين رويكردها با توّجه به معنا، ارزش و نگرش در فرآيند ادراك در معماري و طرّاحي نشان مي دهند كه تبيين فرآيند ادراك، وابسته به شناخت مولّفه هاي فرهنگي موثّر بر آن است. اين مقاله با بررسي چنين فرآيندي در جهان انديشه ايراني ازطريق بررسي متون تاريخي بر جاي مانده، نشان مي دهد كه امر ادراك، در ابتدا علاوه بر حواس ظاهري، بر مولّفه هاي حواس باطني استوار دانسته مي شد. به تدريج و با تكميل اين نظريّه ها امروزه، ادراك را به ربط كيفيّات تاليفي، و با در نظر گرفتن تمام ابزارهاي موجود كه توسط مولف اثر هنري سامان مي يابد، وابسته مي دانند.

The perception process in architecture and environment design is a complex issue. This complexity has brought about the production and presentation of different views on this issue. Gestalt theory with the attitude of understanding the space through an outcome of the establishment of forces existing in the space is one of these issues. This theory is directed at organizing the perceptions by shapes. Other views such as the theory of mutual action which deals with the mutual impact of subject and preceptor individual and has a probability nature and the ecologic theory of perceptions which pays attention to a set of sensual and experimental features of an individual and also to the shaping features of the environment have a relatively culture-oriented attitude. These attitudes with regard to meaning, value and attitude in the process of perception in architecture and design show that the elaboration of perception process is dependent on understanding the cultural components affecting it. Reviewing such a process in the world of Iranian thought through studying the remaining historical texts, this article shows that the perception issue, in the beginning was supposed to be based on the components of the inner senses in addition to outward senses. Then gradually and with the completion of these theories, today, perception is dependent on the relevance of produced qualities, taking into consideration all existing tools which are redeveloped by the author of an artistic work.