نظريه بازتاب‌پذيري سوروس از منظر روش‌شناسي اقتصادي: نقد نظريه ابطال‌پذيري پوپر با تاكيد بر تفاوت علوم اقتصادي و تجربي

Soros Reflexivity Theory from Economic Methodological Point of View: A Critical Analysis of Popper’s Falsification Theory with an Emphasis on the Difference between Economic and Physical Sciences

اين مقاله، نخستين كوشش در مطالعات اقتصادي به زبان فارسي در تحليل نظريه بازتاب‌پذيري سوروس از منظر روش‌شناسي اقتصادي است. در اين مقاله، تفاوت‌هاي اساسي بين علوم اقتصادي و تجربي از منظر مقايسه تطبيقي اين نظريه با رويكردهاي اقتصاد متعارف بررسي شده است. نظريه بازتاب‌پذيري ريشه در مدل ابطال‌پذيري پوپر دارد اما در عين حال كاربرد ابطال‌پذيري را در تحليل‌هاي اقتصادي به شدت نقد مي‌كند. بازتاب‌پذيري در تحليل‌هاي اقتصادي منجر به الگويي يكتا و غيرقابل بازگشت مي‌شود و لذا رفتار اقتصادي را تحت شمول قواعد ثابت و تغييرناپذير قرار نمي‌دهد. اين امر با رفتار فعالان اقتصادي در اقتصاد متعارف تفاوت اساسي دارد زيرا كه فعالان در اقتصاد متعارف به مشاهده‌كنندگاني تقليل يافته‌اند كه صرفاً به بررسي هزينه- فايده تصميمات خويش بر اساس ارزيابي‌هاي عقلايي از بازار مي‌پردازند. علي‌رغم كم‌توجهي اقتصاددانان به نظريه بازتاب‌پذيري، بر اين نكته تاكيد شده است كه تلاش‌هاي سوروس به عنوان بزرگترين سفته‌باز تاريخ و ثروتمندترين معامله‌گر بازارهاي مالي در نگارش چندين مجلد كتاب در تحليل و نقد نظام اقتصاد سرمايه‌داري به ويژه از منظر كاستي‌هاي موجود در روش‌شناسي، مي‌تواند جهت‌گيري‌هاي جديدي را در نقد نظام اقتصاد سرمايه‌داري موجب شود.

This paper is the first attempt in economic literature in Iran toward the analysis of Soros Reflexivity theory from an economic methodological point of view. In this paper, the basic differences between economic and physical sciences are examined using a comparison between this theory and the prevailing approach in the mainstream economics. Reflexivity theory is based upon Popper’s falsification model, and at the same time criticizes strongly its application in economic analysis. Reflexivity in economic analysis leads to a unique and irreversible model, hence does not render economic behavior to fixed and rigid schemes. This is in sharp contrast to the behavior of economic agents in mainstream economics, which are reduced nearly to observers dealing with cost-benefit analysis of their decisions based on rational evaluations of markets. Despite the impassive attitude of economists in general to the reflexivity theory, this paper underlines the fact that Soros’s attempts, as the greatest speculator in the history and the most prosperous trader in financial markets, in writing a number of books in criticizing capitalism especially with regard to its methodological shortcomings, has produced new directions in the critical analysis of capitalism.