الغاي ماليات سرانه و صنفي در دوره رضاشاه و پيامدهاي آن در ايالت فارس

Abolition of Capitation and Trade Tax in the Period of Reza Shahand its Aftermath in Fars Province

دوره پهلوي اول از نقاط عطف تاريخ معاصر ايران مي‌باشد. رضاخان سردارسپه كه با كودتاي سوم اسفند 1299ش، زمينه صعود خود را به مراحل بالاي قدرت فراهم نمود، سرانجام در 1304ش و با تشكيل مجلس موسسان، به تخت سلطنت جلوس نمود. آخرين سال‌هاي حكومت قاجاريه مقارن با سلطنت احمدشاه بود كه به‌علت اشغال كشور توسط دول درگير در جنگ جهاني اول، وضعيت ملوك‌الطوايفي برقرار بود و به‌علت فقدان يك دولت مقتدر مركزي، مدعيان مختلف درصدد تجزيه مناطق مختلف كشور بودند. در چنين شرايطي، بحران‌هاي اقتصادي نيز به اين هرج‌و‌مرج دامن مي‌زد. با سركوب اين مدعيان و، سرانجام، اضمحلال قاجاريه، رضاخان به سلطنت رسيد. دولت رضاشاه از جمله مسايلي كه از حكومت پيشين (قاجاريه) به ارث برده بود، مسايل اقتصادي و مالي بود. از جمله مسايل مالي كه حكومت جديد، مي‌بايست به آن اهتمام ويژه‌اي نشان مي‌داد، مباحث مالياتي بود كه از دوره‌هاي قبل تضييقاتي را بر مردم اين سرزمين تحميل نموده بود. مهم‌ترين ماليات‌هايي كه مردم ايران در اعصار گوناگون به دولت مركزي پرداخت مي‌نمودند، ماليات ارضي و ماليات اغنام و احشام بود. در دوره رضاشاه نيز به مانند دوره قاجار، يكي از مهم‌ترين منابع درآمد دولت، ماليات ارضي بود. از جمله ماليات ارضي مي‌توان به ماليات سرانه اشاره نمود، كه از مناطق مختلف كشور و از هر فرد دريافت مي‌شد. در اين تحقيق با رويكردي توصيفي و تحليلي و با بهره‌گيري از اسناد تاريخي و مطبوعات به‌دنبال پاسخ به اين پرسش اساسي هستيم كه با الغاي يكي از انواع ماليات ارضي (ماليات سرانه) در دوره پهلوي اوّل، و توسط مجلس پنجم شوراي ملي، رويكرد ماموران مالياتي در ايالت فارس به‌عنوان يكي از ايالت‌هاي پهناور و گسترده نسبت به اخذ ماليات سرانه و صنفي چگونه بود. فرض غالب بر اين است كه با الغاي ماليات فوق، ماموران مالياتي همچنان به اخذ غيرقانوني اين ماليات‌ها از مردم فارس مبادرت مي‌نمودند.

Pahlavi I period, is one of the turning points in the modern history of Iran. Reza Khan Sardar Sepah in the third of Esfand 1299 (Solar Persian date) with a military coup, pave the way for his ascent to the top of the power; finally in 1304 with the formation of the Constituent Assembly, he ascended the throne of Shah of Iran. Last years of Qajar dynasty coincided with the reign of Ahmad Shah Qajar, and due to occupation of Iran by the States involved in World War I, there was feudal status and because of the lack of a strong central government, various claimants sought to analyze different regions of the country. In such circumstances, the economic crisis also contributed to the chaos. By suppressing those claimants and demise of the Qajar, Reza Khanʹs reign started. Among the issues that the government of Reza Shah inherited from the former government (Qajar) were the economic and financial issues. Among the financial issues that the new government must show special attention to it were the tax issues that had been imposed from previous periods to the people of this country. The main taxes that people of different ages were paid to the central government were land tax and the tax of cattle and livestock. In Reza Shah period such as Qajar period, one of the main sources of government revenue, was the land tax. Capitation can be noted as was of the kinds of land tax that the government received from each person in various parts of the country. In this research, by using descriptive and analytical approach and the use of historical documents and publications we are seeking to answer this basic question that with the abolition of one of the land taxes (capitation) during Reza Shah period and the Fifth Parliament of the National Council, how was the Reza Shahʹs tax authorities approach, in the Fars province, as one of the vast expanses of the country, towards taking tax per capita and the guild? The main assumption is that by the abolition of the tax, tax agents continued to collect taxes from the people of the Fars province illegally.