علم قبل از ايجاد خداوند به اشيا ؛ برتري ديدگاه علم بلا معلوم بر نظريه علم اجمالي در عين كشف تفصيلي

Preexistence Divine Knowledge of Objects: The Priority of the Theory of “Knowledge without Object of Knowing” over the Theory of “Concise Knowledge along with Detailed Discovery”

ملاصدرا، علم را در شمار صفات حقيقي ذات الاضافه دانسته و بر اساس اصل سنخيت، با شناخت صفت علم در انسان و رفع نواقص آن، همان معنا را در جهت كمال به خداوند نسبت داده است. يعني همان گونه كه در انسان، علم صفتي اضافي و نيازمند معلوم است، در خداوند نيز بر همين شاكله است؛ اما بدون جهات نقص. پس از پذيرش اين مطلب، با توجّه به قواعدي چون «اتّحاد عاقل و معقول» و «بسيط الحقيقه كلّ الاشيا »، صدرا ديدگاه خود درباره علم الاهي را در نظريه «علم اجمالي در عين كشف تفصيلي» ارايه كرد. اين نظريه با اشكالاتي مواجه است، از جمله: اضافي بودن علم؛ عدم تبيين علم خداوند به معدومات، ممتنعات و نحوه تعلق علم الاهي به جزييات قبل از ايجاد تفصيلي اشيا ؛ قبول اتحاد عالم و معلوم در خداوند بر اساس علم حضوري؛ كل الاشيا بودن حقّ تعالي؛ و ذومراتب دانستن ذات الاهي به دو مرتبه اجمال و تفصيل. در مقابل، روايات اسلامي، به منظور شناخت و تبيين علم الاهي، تقرير بديعي از نظريه «علم بلا معلوم» را مطرح كرده اند. جهات رجحان اين نظريه، در قيد «بلا معلوم» نهفته است كه اضافي بودن صفت علم را نفي مي كند. نتيجه مهمي كه در اين نظر بدست مي آيد، عدم تقييد و تحديد علم الاهي به معلوم مي باشد، كه كاشفيّت اتمّ اين علم را در پي دارد.

M?ll? Sadr? sees knowledge as a real relational attribute and, based on the principle of congruity, by recognizing the meaning of human knowledge and purifying it from its shortcomings, he ascribes the very meaning of human knowledge to God. It means that Divine Knowledge as well as human one is a relational attribute and thus, it calls for an object of knowledge; but the difference is that Divine knowledge rejects any kind of imperfection. Given this assertion and a couple of rules such as "the simple in nature is all things", and “The union between the intellect and the intelligible”, he presented his view on divine knowledge by the theory of “concise knowledge along with detailed discovery”. This theory has encountered many drawbacks, including: relationality of the knowledge; lack of explanation for Divine knowledge of non-beings and impossible states of affairs and His Knowledge of details before creating creatures in detailed fashion; acceptance of the union of the knower and the known based on the presential knowledge; believing God to being all things; division of God’s essence into two stages of brief and detailed. In contrast, in “Islamic Hadiths”, the theory of “knowledge without object of knowing” has been proposed. The priority of this theory pertains to rejecting the idea that knowledge is always relational. An important consequence of this view is that knowledge will not necessarily have an object of knowing. This idea could have a vast influence on the debate on Divine knowledge.