تل 11، استقراري از دوره مس‌سنگي در حوضه آبگير سد تالوار بيجار، استان كردستان

Tal 11, A Chalcolithic Settlement in Talvar Dam Basin, Bijar, Kurdistan Province

محوطه شماره 11 سد تالوار به منظور مطالعات باستان‌شناختي و با هدف نجات بخشي در سال 1389 مورد كاوش قرار گرفت. مطالعات مقدماتي نشاندهنده محوطه اي كوچ‌نشيني با سفال‌هاي مس‌سنگي بود.بر همين اساس، نياز به مطالعه مواد فرهنگي (عمدتاً سفال) بدست آمده از محوطه احساس مي‌شد. در اين نوشتار ابتدا سفال‌هاي مربوط به دوره مس‌سنگي محوطه به صورت كلي توصيف و معرفي شده‌اند؛ سپس يافته‌هاي سفاليطبقه‌بندي و گونه شناسي شده و به منظور ارايه تاريخ نسبي با يافته‌هاي سفالي محوطه‌هاي هم‌افق در مناطق همجوار مقايسه شده اند. بر اساس گاهنگاري مقايسه اي انجام شده، محوطه تل 11 در بازه زماني نيمه اول هزاره چهارم قبل از ميلاد (4000 الي 3700 پ.م.) قرار داشته و همزمان با سنت سفالي دالما (مس‌سنگي مياني) است. تل 11 علاوه بر داشتن فرهنگ بومي و تشابهات سفالي در خود حوضه رودخانه تالوار با تل 12 و تپه كلنان، لااقل از منظر سنت سفالي با غرب مركز فلات و منطقه زنجان داراي مشابهت هايي نيز هست. با توجه به گونه‌هاي سفالي و نيز نبود آثار معماري و كمبود نهشته هاي فرهنگي مي‌توان استقرار اين محوطه را از نوع موقت و كوچ‌نشيني دانست.

Site No. 11 of Talvar dam was excavated in 2010 aimed to be salvaged and archaeologically studied. Preliminary studies indicated that there had been a nomadic area with chalcolithic pottery. Accordingly, there was a need to study the material culture (mainly pottery). In this article, first chalcolithic potteries of the area are generally presented and described; then, typology and classification of the findings are administered and comparing with the pottery data of the nearby areas, their relative dates are provided. Based on relative chronology, Tal 11 site dates to the first half of the fourth millennium B.C. (4000 to 3700 B.C.) and is coincided with Dalma pottery tradition (middle chalcolithic). Tal 11, having its own local culture and pottery similarities within Talvar river basin, i.e. Tal 12 and Kalnan tepe, shows also similarities with western region of center of Iranian Plateau and Zanjan region, at least in relation with pottery tradition. Due to the types of potteries, lack of architectural traces, and deficiency of cultural deposits, it can be concluded that settlement of this area was temporary and nomadic.