مباني فقهي حق افشاي اثر

Juridical Grounds to Disclosure Right

حقوق اخلاقي ناشي از خلق اثر فكري، از منافع غيرمادي (معنوي) پديدآورنده‌اش حمايت مي‌كند. با وجود بررسي اندك جنبه‌هاي مادي حقوق پديدآورندگان آثار فكري در فقه اماميه، تاكنون ابعاد اخلاقي اين حقوق مورد توجه عميق فقه‌پژوهان قرار نگرفته است. موضوع اصلي اين پژوهش بررسي مباني فقهي «حق افشاي اثر» به عنوان يكي از مشهورترين مصاديق حقوق اخلاقي است. در مقدمه اين مقاله نخست با نگاهي گذرا به مفهوم و تاريخچه پيدايش حقوق اخلاقي و حق افشاي اثر، جايگاه اين حقوق در نظام حقوق رومي ژرمني و نظام حقوق عرفي ترسيم شده است. سپس در جهت تبيين مشروعيت فقهي حق افشاي اثر، براساس شيوه توصيفي ـ تحليلي، استدلال‌هايي فقهي ارايه شده است. آيات دالّ بر عدل و انصاف، روايت «المجالس ‌بالامانه»، دليل عقلي لزومِ آزادي پديدآورنده در افشاي اثر، ادله اختيارات وليّ فقيه و قواعد فقهي مانند قاعده حفظ نظام از جمله اين استدلال‌هاست كه به همراه نقدهاي صغروي و كبروي همچون اخص‌بودن دليل از مدعا و پاسخ‌هاي نقضي، دلايل منتخب مانند آيات و روايات دالّ بر حرمت افشاي سرّ تقريب و گستره آن مورد تحليل واقع شده است.

Moral Rights of the intellectual property protect non-economic interests of the creator. Although the economic aspects of the intellectual property in Fiqh of Imamieh has been discussed though briefly, the moral rights investigation in Feqh has not been achieved yet. The Islamic Foundation of Divulgation Right as the most famous instance of moral rights is the main subject of this research. Firstly, the concept, history of moral rights and divulgation right and its position in the western legal systems (civil law and common law) has been reviewed in the introduction of this paper. Then the arguments for legitimacy of the divulgation right in Fiqh has been posed and criticized. These include arguments like verses emphasizing on the Justice (Adl) and Equity (Ensaf), Hadith (tradition) of “Almajaleso Bel Amanah”, intellectual reason of necessitate of freedom of author in the disclosure of his work, the Velayate-Faqih View and Fiqh rules such as the rule of Social System Preservation. All of these arguments has been criticized in different ways such as being narrower than the claim and posing reversal answers. Finally, some of these arguments has been selected such as verses forbidding the disclosure of mystery and their scopes has been analyzed.