عمليات بازار باز از طريق اوراق استصناع «مشكلات و راه‌حلّ‌ها»

Open Market Operations through Istesna’ Papers “Problems and Solutions”

كنترل پول پرقدرت و حجم نقدينگي در چارچوب سياست‌هاي پولي در اختيار بانك مركزي كشورها قرار دارد و بانك مركزي نيز با استفاده از ابزارهايي نظير عمليات بازار باز، تغيير نرخ ذخيره قانوني، تغيير نرخ تنزيل مجدد به اهداف خود نايل مي‌آيد. در عين حال، در اين مجموعه ابزارها، عمليات بازار باز قديمي‌ترين، شناخته شده‌ترين و در عين حال مهم‌ترين ابزار شمرده مي‌شود. در جمهوري اسلامي ايران با توجه به ممنوعيت ربا (بهره) و به تبع آن عدم امكان به‌كارگيري اوراق قرضه كه بر بهره مبتني است، قانون عمليات بانكي بدون ربا امكان استفاده از اين ابزار را به نظام بانكي كشور نداده است. اين مقاله با معرفي عقد استصناع و شكل‌دهي اوراق استصناع به‌صورت ابزاري براي اعمال سياست پولي، به بررسي چگونگي تامين مالي خريد اوراق استصناع به‌وسيله بانك مركزي مي‌پردازد و بيان مي‌دارد با اولويت‌دادن به تنزيل مجدد اوراق استصناع به‌طور كلّي يا تنزيل مجدد در چارچوب «اضافه برداشت» مي‌توان از اوراق استصناع كنار اوراق مشاركت بانك مركزي براي اعمال سياست‌هاي انبساطي و انقباضي استفاده، و خلا اوراق قرضه و عمليات بازار باز را تا حدودي پر كرد.

Controlling powerful money and cash holdings within the framework of monetary policies of every country is established by the Central Bank of that country, and to achieve this, the Central Banks utilize tools such as open market operations, discount rates, and legal reserve requirements. However, open market operations, is the oldest, the best known as well as the most important tool among others. In the Islamic Republic of Iran, regarding the prohibition of usury (interest) and consequently the impossibility to use bonds which are based on interest, the “banking without usury” rule has not allowed the banking system to utilize this tool. This paper , introducing Istesna’ contracts and developing Istesna’ papers as a means to implement monetary policies, seeks to examine how the Central Bank would finance the purchase of Istesna’ papers and suggests that by prioritizing the discount rate of Istesna’ papers in general, or discount rates within the framework of “surplus drawings” , it is possible to make use of Istesna’ papers besides Mosharekat bills (partnership papers) of the Central Bank to exercise the expansionary and contractionary policies, and thus, to some extent, fill the vacuum of bonds and open market operations.