كاربرد مدل MPSIAC و GIS در برآورد ميزان فرسايش: مثالي از حوضه آبريز سرغايه – سرنيش )جنوب مشهد(

Application of MPSIAC model and GIS in evaluation of soil erosion: an example of Sarghayeh-Sarnish watershed (South of Mashhad)

فرسايش خاك و رسوب زايي در حوضه هاي آبريز يكي از مشكلات بزرگ اكثر كشورهاي جهان (از جمله ايران) محسوب مي شود. هدف اين پژوهش برآورد توليد رسوب و شدت فرسايش با استفاده از روش GIS و مدل اصلاح شده پسياك در حوضه آبريز سرغايه - سرنيش با مساحت 654/70 كيلومتر مربع واقع در جنوب مشهد انجام شده است. واحدهاي سنگي منطقه شامل افيوليت ملانژهاي كرتاسه شمال تربت حيدريه، كنگلومرا، ماسه سنگ، شيل، مارن و ژيپس ترشياري است. نتايج نشان مي دهد كه 8/14% (معادل 65/1045 هكتار) از كل مساحت حوضه آبريز در رده V (رسوب زايي خيلي زياد)، و 2/85% (معادل 75/6019 هكتار) در رده IV (رسوب زايي زياد) و 51/0% (43/36 هكتار) در رده III (رسوب زايي متوسط) قرار مي گيرند. ميانگين توليد رسوب بر اساس اين مدل به ترتيب 91/9، 91/5 و 12/3 تن در هكتار محاسبه گرديد. انواع اشكال فرسايشي موجود در منطقه به ترتيب اهميت شامل فرسايش هاي آبراهه اي، شياري، سـطحي، واريزه اي، خندقي و كناري است.

Soil erosion and sediment yield in watersheds is one of the major problems in most countries(such as Iran) of the world. The purpose to this research is to estimate sediment yield and erosion intensity using GIS technique and MPSIAC model in Sarghayeh - Sarnish watershed (surface= 70.654 km2) in south of Mashhad. The geological units of surrounded area are Cretaceous Ophiolitic Melange of North Torbat-E-Heydarieh, Tertiary Conglomerate, Sandstone, Shale, Marl and Gypsum. The results indicated that 14.8% (1045.65 hec) of the total watershed area was classified in class V (very high sedimentation rate), 85.2% (6019.75 hec) at class IV (high sedimentation rate), and 0.51% (36.43 hec) at class III (medium sedimentation rate). Mean sediment yield was calculated by MPSIAC model as 9.91, 5.91 and 3.12 ton/hec, respectively. The erosional features in studied watershed are channel, rill, surface, debris, gully and bank erosins.