مباني شرعي اوراق بهادار اسلامي (صكوك)

The Religious Foundation of Islamic Securities (Sukuk)

يكي از نوآوري‌هاي دهه اخير در عرصه بحث‌هاي پولي و مالي اسلامي، انتشار انواع اوراق بهادار اسلامي به اسم صكوك است، اين اوراق كه به‌طور عمده براي تامين مالي دولت، سازمان‌هاي وابسته به دولت و بنگاه‌هاي اقتصادي منتشر مي‌شوند براساس عقدهاي اسلامي طراحي شده‌اند و جايگزين مناسبي به جاي اوراق بهادار ربوي به‌ويژه اوراق قرضه شمرده مي‌شوند. اوراق بهادار اسلامي گرچه از جهت شيوه عملياتي شباهت‌هايي با اوراق بهادار ربوي دارند اما از جهت محتوا و ماهيت حقوقي تفاوت‌هاي اساسي دارند، اوراق بهادار ربوي به‌طور معمول براساس قرارداد قرض با بهره طراحي شده‌اند، صاحبان اوراق در مالكيت دارايي‌هاي حقيقي و فعاليت‌هاي اقتصادي و بازدهي آنها هيچ مشاركتي ندارند و در سررسيدهاي مقرر بهره ثابت و احياناً متغير دريافت مي‌كنند، در حالي كه در اوراق بهادار اسلامي، صاحبان اوراق در مالكيت دارايي‌هاي حقيقي و در فعاليت‌هاي اقتصادي مشاركت دارند و بازدهي طرح‌ها، پروژه‌ها و فعاليت‌ها روي درآمد صاحبان اوراق اثر مي‌گذارد و سود اوراق متاثر از بخش واقعي اقتصاد است. در مقاله انواع اوراق بهادار اسلامي از جهت مباني اصلي، يعني مشاركت در مالكيت، مشاركت در فعاليت اقتصادي، تضمين اصل سرمايه، پرداخت سود ثابت يا انتظاري، تجزيه و تحليل شده ديدگاه مذاهب و فقيهان اسلامي درباره آنها تبيين مي‌شود.

Issuing all kinds of Islamic securities (called sukuk) is one of the innovations of current decade in the area of Islamic fiscal and monitory discussions. These securities are designed on the basis of Islamic contracts to finance government, dependent governmental institutions and economic firms and they are suitable substitutions for Riba-based securities especially for bonds. However Islamic securities have some similarities with Riba-based securities on account of practical methods but they have substantial differences for content and law nature. Riba-based securities have design on the basis of loan with interest contracts, the owners of these instruments (papers) have not any participation (Musharakah) in real assets ownership, economic activities and its return, in result they receive a fixed interest in predetermined dates whereas in Islamic securities the owners of instruments (papers) have participation (Musharakah) in real assets ownership and also economic activities. Moreover, the yield of plans, projects and activities affect on the income of instrument owners and also instrument profit affected by the real sector of economy. In this paper, it is analyzed all kinds of Islamic securities (based on basic foundation i.e. participation in ownership), participation in economic activities, guarantee the head capital, constant or expected profit payment and explained the viewpoint of religions and Islamic jurists about these matters.