بررسي تطبيقي فروش‌استقراضي‌سهام (Short Selling) با عقد‌هاي اسلامي

The Comparative Study of Short Selling with Islamic Contracts

يكي از مهمترين تحول‌هاي پيش‌آمده در بازار سرمايه ايران در قانون جديد اوراق بهادار، بسترسازي قانوني و فرهنگي جهت طراحي و استفاده از ابزارهاي جديد است. آنچه حساسيت استفاده از اين ابزارها را مضاعف مي‌سازد، توجه به مشروعيت ساز‌و‌كارهاي آن‌ها از نقطه نظر فقهي است. به همين علت نيازمند مطالعه همزمان فقهي و مالي اين ابزارها هستيم. قرارداد فروش استقراضي سهام يكي از اين ابزارهاست. مقاله حاضر افزون بر مطالعه ساز‌و‌كار اجرايي قرارداد فروش استقراضي سهام در بازارهاي سرمايه دنيا به تطابق آن با موازين اسلامي پرداخته است. بدين منظور ابتدا وجود يا عدم وجود موجبات بطلان عقد از نظر شرع مقدس اسلام در اين قرارداد بررسي، سپس با عقد‌هاي مورد تاييد شرع تطبيق داده شد. جهت رسيدن به يك نظر قاطع و برگرفته از تخصص، نظر خبرگان صاحب‌نظر در زمينه مسايل تلفيقي فقهي ـ اقتصادي به‌وسيله پرسشنامه حاوي تطبيق جز به جز قرارداد فروش استقراضي با اركان عمومي عقد و موجبات بطلان عقد اخذ شد و به‌صورت اظهارنظر كارشناسي حاصل از نظر كارشناسان، به اين نتيجه انجاميد كه فروش استقراضي سهام با ساز‌و‌كار رايج آن در بازارهاي سرمايه دنيا، از ديدگاه فقه اماميه مورد قبول شرع نيست، هرچند مي‌توان با استفاده از راهكارهاي پذيرفته شده فقهي، ابزاري نزديك به آن طراحي كرد..

Paving the way legally and culturally to design and use new instrument is one of the important changes which happened to the new law of securities in the capital market of Iran. Pay attention to the legal mechanism of these instruments from the jurisprudence point view is what made double the sensitivity of using these instruments in Iran. Therefore it can be claimed that the diversification of capital market instruments requires financial and Jurisprudence studying simultaneously. Short selling is one of these new instruments. This research includes both survey of its common mechanism in the world capital markets and its coincidence with the Islamic basics. In order to do that, at first stage this research seeks for any illegal problems that may exist in this contract due to the religious point of view and secondly accomplishes a comparative study with religious conformable contracts. It is collected the economic-jurisprudence interdisciplinary point of view of experts In order to reach a decisive and expert sight. It has been done by the means of a questionnaire including detail comparative study of short selling with the general principle of the contract as well as any illegal problems that may exist in this contract. Finally as an opinion derived from those of experts’ consensus, it is concluded that short selling as its common mechanism in the world capital markets, is not compatible with Shia? jurisprudence basics. Although some close instruments can be devised on the basis of accepted mechanisms.