شرايط اقليمي شيوع بيماري مالاريا در ايران با استفاده از سامانه‌ي اطلاعات جغرافيايي

Survey of climatic condition of Malaria disease outbreak in Iran using GIS

زمينه و هدف: مالاريا به عنوان يك بيماری منتقل شده از طريق پشه تا حدود زيادی وابسته به شرايط اقليمی مي­باشد. درجه حرارت،  بارش و رطوبت نسبی از عوامل اقليمی تاثيرگذار بر توزيع جغرافيايی اين بيماری به حساب مي­آيند. اين عوامل اقليمی هم در رشد و تكثير پشه آنوفل و هم در فعاليت انگل پلاسموديوم نقش تعيين كننده­ای دارند. هدف اين تحقيق ارزيابی مناطق مختلف ايران از لحاظ فراهم بودن شرايط اقليمی مناسب برای شيوع بيماری مالاريا مي­باشد. روش كار: در اين راستا از 3 عامل اقليمی ميانگين ماهانه دما، بارش دوره فعاليت و نسبت اختلاط رطوبت هوا برای 31 ايستگاه  همديد مراكز استان­ها در دوره آماری 1975 تا 2005 (ميانگين 30 ساله) استفاده شد. برای پهنه بندی كشور از لحاظ مخاطره­ی اقليمی شيوع بيماری مالاريا ابتدا با تعريف و اجرای فيلترهای اطلاعاتی در ابزار جبر نقشه نرم افزار GIS  ايستگاه های مورد بررسی براساس درجه تناسب شرايط اقليمی برای فعاليت و تكثير پشه آنوفل و انگل پلاسموديوم در 4 طبقه ريسك اقليمی قرار گرفتند. سپس از طريق  برهم نهی لايه­های اطلاعاتی مربوط به نواحی مساعد برای فعاليت پشه و انگل، نواحی مساعد برای بروز بيماری مالاريا براساس شرايط اقليمی شناسايی گرديد. در نهايت با استفاده از مدل درون ياب اسپيلاين داده­های ايستگاهی به كل كشور تعميم داده شده و نواحی مختلف كشور از لحاظ ريسك اقليمی شيوع مالاريا پهنه بندی شد. نتايج: نقشه­های پهنه بندی ريسك اقليمی مالاريا در ايران نشان داد كه نواحی جنوبی كشور شامل استان­های هرمزگان، بوشهر، خوزستان و نواحی جنوبی سيستان و بلوچستان مانند چابهار و نيك شهر و نيز نواحی شمالی كشور شامل استان­های مازندران و گيلان دارای بالاترين پتانسيل اقليمی شيوع بيماری مالاريا مي­باشند. در حالی كه نواحی شمال غرب كشور شامل استان های آذربايجان غربی و شرقی، اردبيل و كردستان دارای پايين­ترين پتانسيل اقليمی شيوع بيماری مالاريا هستند. همچنين مشاهده شد كه بخش زيادی از جمعيت كشور در پهنه با مخاطره متوسط به بالا ساكن مي­باشند. نتيجه گيری: نتايج حاصل مي­تواند در شناسايی مناطق مختلف كشور از لحاظ پتانسل اقليمی شيوع مالاريا در برنامه­های كنترل و مبارزه با مالاريا بسيار مفيد واقع گردد. اما بايد خاطر نشان گردد كه تحقيق حاضر بروز بيماری مالاريا در نواحی مختلف كشور را صرفا بر اساس عوامل اقليم شناختی بررسی مي­كند، در حالی كه دخالت عوامل اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی و مسائل مربوط به مهاجرين افغانی و پاكستانی و نيز كميت و كيفيت اجرای برنامه­های كنترل مالاريا در منطق مختلف كشور موجب عدم انطباق كامل پهنه بندی ارائه شده با واقعيت موجود مي­گردد.

Background and aim:  Malaria as a mosquito-borne disease is largely dependent on climatic conditions. Temperature, rainfall and relative humidity are considered as climatic factors affecting the geographical distribution of this disease. These climatic factors have definite roles not only in the growth and proliferation of the mosquito Anopheles but also in the parasite Plasmodium activity. The purpose of this study was to find in which regions of Iran climatic conditions favour spread of malaria. Material and Methods: Data on 3 climatic factors, including the mean monthly temperature, rainfall and mixed ratio of humidity, obtained from 31 synoptic meteorological stations during the 30-year period 1975-2005 were used. By running the informative filters through map algebra tools in the Geographical Information System (GIS), the synoptic meteorological stations were classified into 4 groups in terms of climatic conditions favouring activity and proliferation of the mosquito Anopheles and the parasite Plasmodium. Then the regions were interpolated in terms of climate risk of malaria incidence using the tension Spiline interpolation method. Results: The maps of climatic potential malaria risk indicated that the southern provinces including Hormozgan, Bushehr and Khuzestan, southern parts of Sistan-Balouchistan province, such as Chabahar and Nikshahr, as well as Northern provinces of the country, including Mazandaran and Gilan, have the highest climatic potential for risk of malaria spread. On the other hand, provinces in the North Western region, including West and East Azarbaijan, Ardebil, Kurdistan and Zanjan, have the lowest climatic potential risk of malaria spread. Further analysis of the data showed that a large segment of the population is living in regions with medium- to high-risk zones. Conclusion: The findings of this study can be used when designing malaria control programs to identify different regions in terms of climate-based malaria risk. The presented risk map of malaria in this study is completely based on climatic factors. The disconformity between these presented climate-based maps and the observed high-risk map is due to such factors as socioeconomic and lifestyle changes, as well as border problems (foreign subjects entering the country).