تغييرات رواناب در ابعاد كرت در نمونه‌هاي خاك با بافت مختلف تحت رخدادهاي يكسان باران شبيه‌سازي‌شده

Runoff Variations in Different Texture Soil Samples (in Plot Scale) under Similarly Simulated Rainfall Events

توليد رواناب، در كنار تاثيرپذيري از ويژگي‌هاي باران و ويژگي‌هاي سطح خاك، از نوع خاك نيز تاثير مي‌پذيرد. اين پژوهش با هدف بررسي تغييرات رواناب طي رخدادهاي ثابت باران در خاك‌هاي با بافت مختلف در استان زنجان انجام گرفت. بدين منظور، پس از بررسي‌هاي اوليه، 10 نوع خاك با بافت مختلف شناسايي و از عمق صفر تا 30 سانتي‌متر نمونه‌برداري شد. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كاملاً تصادفي سه بار تكرار شد. خاك‌ها به كرت‌هايي با ابعاد 60×80 سانتي‌متر و عمق 20 سانتي‌متر در زميني با شيب 8 درصد انتقال يافت. كرت‌ها در معرض 10 رخداد باران شبيه‌سازي‌شده با شدت ثابت 55 ميلي‌متر بر ساعت و مدت 30 دقيقه با فاصله زماني پنج روز قرار گرفتند. رطوبت خاك پيش از آغاز هر رخداد به روش وزني اندازه‌گيري شد. زمان آغاز رواناب و حجم آن در هر كرت در هر رخداد باران اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد رطوبت خاك، زمان آغاز رواناب، و مقدار رواناب تحت تاثير بافت خاك قرار مي‌گيرد (001/0P < ). رخدادهاي بارندگي نيز اثري معنادار بر رطوبت خاك، زمان آغاز رواناب، و عمق رواناب داشتند (001/0P < ). از رخداد اول تا رخداد چهارم رطوبت خاك و توليد رواناب افزايش و زمان آغاز رواناب به‌طور معنادار كاهش يافت. از رخداد پنجم به بعد، احتمالاً به دليل به‌پايان‌رسيدن نسبي تخريب ساختمان خاك، تفاوت چشمگيري در مشخصه‌هاي رواناب ديده نشد. بر اساس نتايج، بين زمان آغاز رواناب و نيز عمق رواناب و رطوبت خاك رابطه‌اي معنادار (به‌ترتيب 001/0P < ، 96/0R2= و 001/0P < ، 94/0R2=) وجود دارد.

Runoff initiation, beside being affected by rain and soil surface peculiarities is affected by soil type too. This study was carried out to investigate runoff variations as affected by the same rainfall events within different soil textures prevalent in Zanjan province. Following initial tests, ten soil textures were spotted in the area and accordingly soil samples taken from their 0-30cm depths. The experiments were carried out within a randomized complete block design of ten treatments and three replications. The soils were filled into the plots of the dimensions of 60 × 80cm and 20 cm-depth positioned on a sloped land (8%). Experimental plots were exposed to 10 simulated rainfalls of 55-mm h-1 intensity and 30-min duration. Soil moisture contents were measured for the plots before each event, weight method being used. The initiation time and volume of the generated runoff were recorded for the plots in each rainfall event. The results revealed that there existed significant differences among the soils regarding the initial soil moisture (P < 0.001), runoff initiation time (P < 0.001) and runoff depth (P < 0.001). Rainfall events significantly affected the moisture content (R2=0.98, P < 0.001), initiation time (R2=0.95, P < 0.001) and runoff depths (R2=0.96, P < 0.001) within the soils samples. From the first rainfall event to the forth one, the soil moisture content as well as runoff depth significantly increased while the runoff initiation time considerably declining. Following the fifth event, the runoff parameters did not significantly vary probably due to and end to the breaksown of the aggregates. breakdown. Based upon the results obtained, each of the runoff production and the runoff initiation time traits remarkably depended upon the soil moisture content (R2=0.96, P < 0.001 and R2=0.94, P < 0.001, respectively).