بررسي تنوع ژنتيكي صفات مورفولوژيك و وراثت‌پذيري توده‌هاي رازيانه ايراني (Foeniculum vulgare Mill.).

An assessment of morphological genetic variations and heritability of Iranian fennel (Foeniculum vulgare Mill.) accessions

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي و روابط بين صفات زراعي در توده‌هاي رازيانه‌هاي ايراني، آزمايشي روي 15 توده رازيانه، شامل 13 توده داخلي از مناطق مختلف ايران و 2 توده خارجي، در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه صنعتي اصفهان اجرا گرديد. بر اساس نتايج تحليل واريانس، اختلاف معني‌داري ميان توده‌هاي مطالعه شده براي همه صفات مشاهده گرديد. تمام صفات بررسي شده به استثناي تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن از وراثت‌پذيري متوسط تا بالايي (90 درصد) برخوردار بودند. عملكرد دانه، همبستگي مثبت و معني‌داري با صفت تعداد انشعاب فرعي داشت. عامل اول در تحليل عامل‌ها، 83 درصد از كل واريانس متغيرها را توجيه كرد. صفات: ارتفاع، قطر تاج‌پوش و تعداد روز تا 50 درصد گل‌دهي عمده‌ترين نقش را در تبيين عامل اول داشتند. صفات: تعداد انشعاب فرعي، وزن تر، وزن خشك و عملكرد بذر داراي ضرايب بردار ويژه بيشتري در مولفه دوم بودند. در مولفه سوم صفات: ارتفاع، قطر گل‌آذين و طول دانه بيشترين اهميت را در تبيين اين مولفه داشتند. بر اساس تحليل خوشه‌اي، 15 توده رازيانه بررسي شده در چهار دسته قرار گرفتند و اختلاف معني‌داري به ويژه در عملكرد بذر، زمان رسيدگي و ارتفاع گياه و از همه مهم‌تر مناطق جغرافيايي و شرايط اقليمي نشان دادند. بنابراين، مي‌توان از طريق تلاقي بين ژنوتيپ‌هاي برتر خوشه‌هاي مختلف و آزمون نتاج آنها از طريق برنامه‌هاي به‌نژادي و انتخاب، نسبت به توليد ارقام با خصوصيات زراعي مطلوب اقدام نمود.

Abstract In order to assess the genetic variations in Iranian fennel accessions, an experiment on15 fennel ones including 13 Iranian and two foreign ones were carried out in randomized block design with three replicates. According to analysis of variance significant differences were observed among all studied traits. Most of the traits showed moderate to high heritability (90%) except for the number of the days up to 50% appearance. Seed yield had positive correlation with number of lateral shoots. The first factor in factor analysis explained 83% of variation. Number of lateral shoots, wet weight, dry weight and seed yield had the highest value in the second Eigen, while in the third one plant height, inflorescence diameter and seed length showed the highest values. Cluster analysis classified 15 fennel accessions in four groups that showed high differences in seed yield, day of ripening and plant height. Furthermore, most of accessions were grouped based on their geographical and climatic conditions. Therefore, it would be possible to cross the elite genotypes from different clusters and select the best ones in order to introduce new cultivars with appreciable agronomic traits. Key words: Fennel, Genetic variation, Heritability, Morphological traits