تاثير آموزش فن شش كلاه تفكر دوبونو بر گرايش تفكر انتقادي و خلاقيت دانش‌آموزان

The Effects of Bono’s Six Hats Technique on Students’ Critical Thinking and Creativity

زمينه: تفكر انتقادي، گرايش آن و تفكر خلاق، مهارت‌هايي هستند كه همواره مدنظر عالمان تعليم و تربيت بوده است. امروزه به دليل تغيير و تحولات سريع در تمام عرصه‌ها، انفجار اطلاعات و آموزش ندادن مهارت‌هاي استفاده درست از آن‌ها، لزوم فراگيري اين مهارت‌ها به‌عنوان خروجي آموزش‌وپرورش و به‌ويژه آموزش عالي، بيشتر احساس مي‌شود. هدف: اين مطالعه در پي آن است تا با كمك فن شش كلاه تفكر دوبونو، مهارت‌هاي تفكر انتقادي و خلاق را در دانش‌آموزان پرورش دهد. در اين فن افراد با تصور پوشيدن كلاه‌هايي به رنگ‌هاي مختلف (شش رنگ) مسيله و موضوع بحث را از شش جنبه مثبت، منفي، عاطفي، خلاقانه، بي‌طرفانه و كنترلي در نظر مي‌گيرند. روش: براي بررسي نتيجه اين امر از طرح آزمايشي پيش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه كنترل و پرسش‌نامه گرايش به تفكر انتقادي كاليفرنيا و پرسش‌نامه خلاقيت عابدي استفاده شد. به دليل انتخاب طبيعي گروه‌ها (كلاس درس)، پس از مداخله، نتايج آزمون‌هاي اصلي و زير مقياس‌هاي آن‌ها با تحليل كوواريانس بررسي شد. يافته‌ها: نتايج اين پژوهش نشان داد، تفاوت بين گرايش به تفكر انتقادي در گروه آزمايش و گواه معني‌دار بوده است اما اختلاف معني‌داري در خلاقيت دو گروه مشاهده نشد. نتيجه‌گيري: با استفاده از فن‌هاي آموزشي چون شش كلاه تفكر دوبونو مي‌توان مهارت‌هاي تفكر انتقادي و نه خلاقيت را در دانش‌آموزان ارتقا داد.

Background: Critical thinking, critical disposition and creativity skills are regarded to be as important output of any educational system. The rapid changes of todaysʹ world in all aspects of life, information explosion and lack of thinking skills e.g. critical thinking and creativity in students to cope with future problems have emphasized the crucial of these skills. Purpose: This study intended to help students to develop their mental skills by de Bono’s six thinking hats technique. This technique covers every topics and problems from different points and dimensions. Six colorful hats e.g. positive, negative, affection, creative, impartial, and control specifies six points of view. Method: Pre–post, test control group design was applied to gain these aims. California Critical Thinking Disposition Inventory (CCTDI) - Farsi Version- and Abedi’s Creativity test were used to examine the effects. Since the groups were intact (school classes), Analysis of Covariance (ANCOVA) for total scores of scales and their subscales were carried out after the intervention. Result(s): The results show significant difference (higher) of disposition in experimental group, but no significant difference in creativity among the groups. Conclusion: The direct instruction of thinking skills by six thinking hats technique can boost studentʹs critical thinking disposition, but not creativity.