نقش محبت در زندگي اخلاقي از منظر حكمت متعاليه

The Role of Love in Ethical Life from the Perspective of Transcendent Theosophy

عرفا و حكما در تعريف محبّت، ديدگاه هاي متفاوتي ارايه كرده اند. اغلب متكلمان و فيلسوفان بر اين باورند كه محبّت قابل تعريف نيست. نگارنده در اين مقاله كوشيده است براساس حكمت متعاليه و ديدگاه ملاصدرا به تبيين محبّت و نقش آن در زندگي انسان بپردازد. از ديدگاه ملاصدرا اساس اخلاق در حياتِ آدمي، محبّت است و محبّتِ حقيقي، محبّت به خداوند است كه جلوه اي از محبّت خداوند به آدمي است. اگر كسي به گونه حقيقي به خداوند عشق ورزد، به مرتبه اي مي رسد كه تمامي آدميان، كه جلوه‌هاي مختلفِ خداوند هستند، محبوب او واقع مي شوند و آن گاه اين شخص، در اخلاقِ فردي، تدبير منزل و زندگي اجتماعي با خود و ديگران به مثابه «محبوب» برخورد خواهد كرد. ملاصدرا با تقسيم محبّتِ آدمي به محبّت نفساني و محبّت الهي بيان مي كند كه هر محبّتي نوعي عبوديت است، از اين رو اگر آدمي محبّتِ نفساني به چيزي غير از خدا داشته باشد، شرك محسوب مي شود؛ اما محبّت الهي كه مي توان آن را «محبّتِ معرفت و حكمت» نيز ناميد، گرچه در ظاهر، محبّت به امور دنيوي باشد، ولي در حقيقت تنها به خداوند تعلّق مي گيرد. معرفت به كمال و زيبايي حق، موجب محبّت خداوند در دل انسان مي شود. عالَم در نهايتِ زيبايي، آيينه حق است و آدمي با نظر در زيبايي هاي عالم و تفكّر در آن محبّتش به خدا افزون مي شود. درواقع انسان به سبب ويژگي هاي خاصّ خود كه او را از ديگر كاينات ممتاز مي سازد، مي تواند قلبش را از كدورت ها پاك سازد و به مقام محبّت دست يازد. واژگان كليدي: زندگي اخلاقي، اساس اخلاق، محبّت، معرفت، ويژگي هاي آدمي.