ارزيابي خواص فيزيكي و شيميايي سه گونه زرشك بومي ايران

Evaluation of physical and chemical characteristics of three Iranian barberry species

زرشك‌ها Berberis Spp.)) يكي از گياهان دارويي هستند كه قسمت‌هاي مختلف آنها شامل ريشه، برگ، پوست و ميوه از گذشته‌هاي دور در ايران به عنوان دارو استفاده مي‌شده است. علاوه بر زرشك بي‌دانه (B.vulgaris) كه به طور صنعتي در كشورمان كشت مي‌شود گونه‌هاي وحشي ديگري نظير زرشك زرافشاني (B.integerrima) و زالزالكي (B.crataegina) نيز در نقاط مختلف كشورمان به صورت خودرو رشد مي‌كنند. دسترسي به اطلاعات علمي در رابطه با ويژگي‌هاي فيزيكي انواع زرشك جهت طراحي بهينه تجهيزات انبارداري، حمل‌و‌نقل، جداسازي، فرآوري و بسته‌بندي آنها ضروري به نظر مي‌رسد. علاوه بر اين كسب اطلاعات در مورد خصوصيات شيميايي اين گونه‌ها نيز مي‌تواند زمينه كاربرد آنها را در صنايع غذايي و دارويي فراهم كند. لذا به منظور معرفي اين گونه‌هاي بومي در اين پژوهش خواص فيزيكو‌شيميايي دو گونه‌ وحشي و گونه بي‌دانه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بين طول، سطح جانبي، دانسيته توده، وزن هزاردانه و سرعت حد سه گونه اختلاف‌ آماري معني‌داري وجود داشت. ميزان چربي، پروتيين، كربوهيدرات، خاكستر و فيبرخام گونه‌هاي وحشي در مقايسه با زرشك بي‌دانه بيشتر بود كه دليل آن را مي‌توان به وجود هسته در گونه‌هاي وحشي نسبت داد. گونه‌هاي وحشي داراي اسيديته بيشتر و pH و قندهاي احياكننده پايين‌تري بودند. پتاسيم ماده معدني شاخص در هر سه گونه بود. گونه زالزلكي داراي بيشترين مقادير آنتوسيانين (86/50 ± 037/4684) و بعد از آن به ترتيب گونه زرافشاني (81/60 ±17/998) و بي‌دانه (84/21 ±96/280) قرار داشتند. بين تركيبات موجود در هسته دو گونه زرشك زرافشاني و زالزالكي نيز اختلاف آماري معني‌داري وجود داشت.

Barberries (Berberis. Spp.) are one of the herbal plants that different parts of it like roots, leaves, barks and fruits have long been used as medicine in Iran. Besides, seedless barberry (B. vulgaris), which is cultivated as a domestic plant, other species (B.integerrima and B.crataegina) in different parts of Iran grow in wild conditions. Access to scientific information concerning the physical properties of Berberis species for optimum design of storage, transportation, sorting, processing and packaging equipment is important. Identification of the chemical characteristics of Berberis species can create a basis for using them in the pharmaceutical or food industries. Therefore, in order to introduce these native species, physical and chemical characteristics of two wild barberries and seedless barberry were evaluated. Results showed that there was statistically difference between length, surface area, bulk density, thousand mass, and terminal velocity of these species. Compared to seedless barberry, wild barberries because of their seeds had high amount of fat, protein, total carbohydrate, ash and crude fiber. Wild barberries had high acidity and low pH. Potassium was the major mineral in all three species. B.cratagina contained the highest amount of anthocyanin (4684.037mg/l) followed by B.integerrima (998.17mg/l) and B.vulgaris (280.96mg/l). The difference between chemical properties of B.cratagina and B.integerrima seeds were significant.