مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تاثير بي‌هنجاري‌هاي ماهانه الگوهاي فشاري بر شرايط بارشي پاييزه در سواحل شمالي ايران

چكيده فارسي :

سواحل شمالي كشور، جز مناطق پرباران است و بررسي دوره‏هاي خشك و تر آن از جنبه‌‌هاي گوناگون، از جمله منابع آب، منابع طبيعي، اقتصادي و گردشگري و مانند آن، اهميت ويژه‌‌اي دارد. الگوهاي گردش جوّي نقش تعيين‌‌كننده‏اي در توزيع زماني و مكاني بارش و در نتيجه ايجاد دوره‏هاي خشك و تر در هر منطقه دارد. بنابراين تقويت و يا تضعيف الگوهاي فشاري غالب در هر منطقه نسبت به ميانگين بلند‌مدت را مي توان به‌‌منزله عامل تعيين‌‌كننده رخداد دوره‏هاي خشك و تر محسوب كرد. سواحل شمالي كشور بخش قابل‌‌ملاحظه‏اي از بارش خود را در فصل پاييز دريافت مي‏كند. براين‌‌اساس بررسي ارتباط بي‌هنجاري‌هاي ميانگين ماهانه الگوهاي فشاري با رخداد دوره‌هاي خشك و تر پاييزه در شمال ايران (استان‏هاي گيلان، مازندران و گلستان) درحكم هدف اصلي اين تحقيق است. براي اين منظور از داده‏هاي ماهانه بارندگي هفت ايستگاه همديدي در دوره 35 ساله (1977-2011) ماه‌هاي اكتبر، نوامبر و دسامبر براي تعيين دوره‏هاي خشك و تر استفاده شد. سپس ميانگين ماهانه و فصلي الگو‌هاي فشار سطح دريا، ارتفاع ژيوپتانسيلي تراز 500 هكتوپاسكال و بي‌هنجاري‌هاي آنها نسبت به ميانگين بلند‌مدت (دوره اقليمي 1981-2010) بررسي شد. نتايج حاصل نشان داد كه: 1- در دوره‏هاي كم بارش ( پُربارش)، پشته (ناوه) ارتفاعي و بي‌هنجاري مثبت (منفي) روي سواحل شمالي ايران حاكميت دارد. 2- يكي ديگر از شرايط كم بارشي در سواحل شمالي كشور، استقرار و يا تقويت سامانه‏هاي كم‏فشار روي منطقه است كه معمولاً با تقويت پُرفشار روي منطقه سيبري (بي‌هنجاري مثبت فشار و ارتفاع) هم‌زمان مي‌شود. در شرايط پُربارشي، اين وضعيت برعكس است. 3- بي‌هنجاري الگوهاي فشاري در دو ناحيه (روي اروپا و نواحي شمال شرقي درياي خزر) با ايجاد دوره‏هاي خشك و تر در سواحل شمالي كشور ارتباط معني‌داري دارد. 4- تضعيف (تقويت) مولفه نصف‌‌النهاري باد ترازهاي پايين وردسپهر روي درياي خزر، نقش بسيار موثري در افزايش (كاهش) بارش منطقه دارد.