ترميم شكاف ديجيتالي با گسترش خدمات آموزشي و فرهنگي در كتابخانه‌هاي عمومي

Filling Digital Divide by Developing Public Libraries’ Educational and Cultural Services

هدف: «شكاف ديجيتالي» مفهومي ‌است كه از دهه 1990 به حوزه فناوري‏هاي اطلاعاتي و ارتباطي وارد شده؛ و به فرصت‏هاي نابرابر گروه‏هاي مختلف اجتماعي در دسترسي به اين فناوري‏ها اشاره دارد. مقاله حاضر به مرور اين مفهوم مي‌پردازد و راهكارهايي در زمينه نقش كتابخانه‌هاي عمومي در ترميم آن ارايه مي‌دهد. روش: نمونه‌اي هدفمند متشكل از 28 كتابخانه عمومي هفت كشور انگليسي‌زبان (امريكا، انگلستان، كانادا، استراليا، ايرلند، نيوزيلند و آفريقاي جنوبي)، كه اقداماتي در زمينه عبور از شكاف ديجيتال پيش‌بيني كرده‌اند، انتخاب شد. سپس، با كمك «تحليل محتواي كيفي» وب‌سايت اين كتابخانه‌ها مطالعه شد و اقدامات پيشنهادي آنها مورد بررسي قرار گرفت. در پايان، بر پايه تحليلي مبتني بر مرور آثار و توجه به گزيده‌اي از‌ اقدامات به عمل آمده، راهكارهايي براي ترميم شكاف ديجيتالي پيشنهاد گرديد. يافته‌ها: بر پايه ميزان برخورداري كتابخانه‌هاي عمومي از امكانات رايانه‌اي و برخورداري كاربران آن‌ها از مهارت‏هاي سواد اطلاعاتي چهار سطح شكاف ديجيتالي (عميق، نيمه عميق، متوسط و سطحي) شناسايي شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه مهمترين راهكار در ترميم شكاف ديجيتالي توجه به رويكرد آموزشي و توسعه خدمات جانبي كتابخانه‌ها است. راهكارهاي ديگر در اين زمينه عبارتند از: تجهيز منابع و امكانات رايانه‌اي، ظرفيت‌سازي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري براي ارتقا نظام‌هاي رايانه‌اي موجود، بازنگري در خط‏مشي مجموعه‌سازي، فراهم‌آوري امكان دسترسي كاربران به خدمات اينترنتي، ايجاد خدمات غير حضوري مانند ميز مرجع الكترونيكي، برگزاري كارگاه‌هاي سواد اطلاعاتي، ايجاد و روزآمد سازي وب‌سايت كتابخانه و ترغيب كاربران به استفاده از خدمات وبي، تعامل با نهادهاي آموزشي ‌و تشويق كاربران به استفاده از خدماتي كه در آنها از ابزارهاي نوين اطلاعاتي استفاده شده است. ارزش و اصالت: با وجود اهميت موضوع شكاف ديجيتالي و انتشار منابع انگليسي فراوان در اين زمينه، تا كنون در منابع فارسي به اين موضوع توجه كافي نشده است. بر اين اساس، انتشار اين مقاله مي‌تواند تا حدودي براي توليد منابع فارسي مرتبط در اين زمينه مفيد باشد.

Purpose – this paper aims to describe the role of public libraries in bridging the digital divide. The paper firstly reviews the existing literature body in this area and then suggests a number of practical solutions. Digital divide is a concept which appears in the area of Information and Communication Technology (ICT) since 1990 and refers to the existing inequality in accessing to ICT among various social groups of people. Method – A purposeful sample of 28 public libraries from seven English-speaking countries (The USA, the UK, Canada, Australia, Ireland, New Zealand, and South Africa) was selected. Then the researcher carried out a qualitative content analysis of their websites to evaluate their practical ways of addressing this issue and finally he incorporated all of these solutions into a number of practical guidelines. Findings – Based on the availability of ICT facilities in public libraries and the users’ proficiency of information literacy skills, four level of digital divide can be identified as follow: deep, semi-deep, average, and shallow digital divide. The results show the most important solution to fill out the digital divide is to enhance the educational role of libraries and to improve their information services. Moreover, public libraries can take more actions to address this issue such as: providing their users with more computer facilities and electronic resources, reconstruct their existing hardware and software, revising their policies, providing end users with more advanced facilities to access to the Internet and other electronic resources, launch remote services such as electronic reference desk, running information literacy skills workshops, development new library websites and maintain them updated, and finally having a more mutual and dynamic interaction with formal educational institutions and encourage library users to use more ICT facilities. Originality and Value – Despite the importance of digital divide and publishing a huge number of papers on this topic in English, there are only a few Persian papers regarding this topic and this paper would be a useful source for Persian readers.