علامه طباطبايي و بنيادهاي هستي‌‌شناختي فرهنگ

Allamah Tabatabaii and the Ontological Foundations of Culture

«فرهنگ» در تلقي غالب علوم اجتماعي، عام‌ترين و گسترده‌ترين مفهومي است كه همه فرآورده مادي و غيرمادي بشر در فرايند پر فرازونشيب حيات اجتماعي و در مسيري به درازاي همه تاريخ آن را پوشش مي‌دهد. از مهم‌ترين پرسش‌هاي مطرح در حوزه مطالعات فرهنگي و جامعه‌شناسي فرهنگ، پرسش از خاستگاه، علل ايجادي و مبادي هستي‌‌شناختي آن است. فرهنگ بي‌شك، ملتقاي اندوخته‌ها و دريافت‌هاي نماديني است كه به صورت مستقيم و غيرمستقيم از ظرفيت‌هاي وجودي، تعاليم وحياني، تعاملات اجتماعي و تجربيات زيستي انسان تراوش كرده و به صورتي انباشتي و متراكم در جهاني چندلايه تبلور يافته و به صورت عيني و مستقل يا رسوبات بين‌الاذهاني به هويت و موجوديت رسيده است. اين نوشتار درصدد است تا با الهام از آثار فيلسوف و مفسر برجسته معاصر، علّامه طباطبايي، خاستگاه و علل موجده و احياناً مبقيه فرهنگ را واكاوي و تحليل كند؛ موضوعي كه در ادبيات موجود علوم اجتماعي، چندان كه بايد كانون توجه و امعان نظر تحليلي و پژوهشي قرار نگرفته است. پرسش اصلي اين مطالعه، چيستي خاستگاه فرهنگ، و روش آن در بخش رجوع به آراي علّامه، اسنادي و در بخش اثبات و تبيين مدعا، تحليل و تفسير محتواي آثار مكتوب ايشان، به‌ويژه تفسير شريف الميزان است.

Most social sciences regard “culture” as the most common and widespread concept which encompasses all man’s material and non-material achievements during the vicissitude of social life and in the course of history. One of the most important questions posed in the cultural studies and sociology of culture is the question relating to the origin of and causes behind the ontological foundations of culture. No doubt, culture is a confluence of the symbolic treasures and achievements which represent a direct and indirect transfusion of man’s existential capacities, revealed teachings, social interactions and biological experiences and which are crystallized cumulatively in a multi-layer world and come to existence and finds out its identity objectively and independently or as inter-subjective sediments. Inspired by the works of the eminent contemporary philosopher and Qurʹan commentator, Allamah Tabatabaii, the present paper seeks to reexamine and analyze the origin of and the causes behind the development and possibly maintenance of culture. This problem which ought to be a subject of speculation and inquiring has not been adequately addressed in the existing literature of social sciences. The main question of this paper is related to the nature and origin of culture. A documentary method is used, Allamah’s views are stated and the contents of his works, especially Al-Mizan Commentary are analyzed to expound and prove the authorʹs claim.