تفكيك وجود از ماهيت در فلسفه ابن‌‌سينا همراه با نقد برداشت اتين ژيلسون

The Philosophical Confrontation of Mulla Sadra with Bin Arabi’s Mysticism

مسلماً لازمه پژوهش در انديشه فلسفي يك فيلسوف، شناخت كافي از منطق حاكم بر آن انديشه و مباني بنيادين آن است. بنابراين تفكيك وجود از ماهيت يكي از مسايل مهم فلسفي در دستگاه بوعلي است كه تنها با شناخت درست از جايگاه «وجود» و «ماهيت» در اين نظام، و بر محوريت مباني وي، قابل تبيين و تفسير خواهد بود. «ماهيت» در فلسفه ابن‌‌سينا علاوه بر معناي خاصي كه دارد (ذات امور)، داراي دو جايگاه مهم است: مقام تحليل و مقام تقرّر آن در علم حق. تفكيك وجود از ماهيت، در ساحت تحليل رقم مي‌‌خورد؛ اما تقرّر علمي آن در علم حق، بُعد هستي‌‌شناختي آن را مشخص مي‌‌كند. نكته مهم در تفسير رابطه وجود و ماهيت، تعيين نوع وجود است كه زايد بودن آن را بر ماهيت نشان مي‌‌دهد؛ و آن، مفهوم وجود است، نه خود وجود. مقاله حاضر كوشيده است مساله مذكور را با در نظر داشتن مباني ابن‌‌سينا توصيف و تحليل كند.

Indeed Mulla Sadra had been extensively influenced by bin Arabi’s school of thought. This is why some have considered Mulla Sadra, not as the founder of a school of thought, but as subordinate to Mulla Sadra. However, in this paper first Mulla Sadra’s critical view of bin Arabi’s mysticism and a list of his criticisms in this regard will be presented. Then it will be discussed that, though Mulla Sadra’s school of thought initially accepts bin Arabi’s mystic views, there are some differences between these two as well. These differences can be found in the existential views, diversity of methods, and emphasis that is put on logics. Moreover, since Mulla Sadra’s philosophy is like an epistemic network that includes speculation, problems, method and purpose, if some of its sides are changed other sides will also change dramatically.