خداشناسي عطار و لوازم اخلاقي و شعايري آن

Attar’s Theology and Its Ethical and Ritualistic Requirements

موضوع نوشتار حاضر بررسي تصورات مختلف خداشناسي در انديشه عرفاني عطار و لوازم اخلاقي و شعايري آن هاست. در اين بررسي ابتدا بيان مي كنيم كه در خداشناسي عطار سه تصور از خدا يعني خداي فوق تشخص و عدم تشخص، خداي متشخص و خداي نامتشخص استنباط پذير است و ديگر اينكه در ميان اين تصورات فقط با خداي متشخص رابطه اخلاقي و شعايري امكان پذير است. زيرا اين ارتباط مستلزم دو شرط تشخص و انسان وارگي است كه فقط خداي متشخص واجد آن است. همچنين بحث خواهد شد كه با توجه به اينكه خداي متشخص در نگاه عطار علاوه‌بر اوصاف انسان وار، واجد اوصاف ناانسان وار است كه فوق قواعد عقلي و اخلاقي است، در ارتباط اخلاقي و شعايري با خدا با نوعي ناسازگاري مواجه ايم.

The main objective of the present paper is to study different theological perceptions in Attar’s mystical thought and its ethical and ritualistic requirements. First of all, in Attar’s theology, three perceptions of God are not provable: God beyond personification and lack of personification, personified and imprersonified God. Secondly, among the said perceptions, it is possible to establish ethical and ritualistic relationship only with personified God, for this relationship requires two conditions, i.e. personification and human-likeness, which only personified God can have. Since personified God in Attar’s approach, besides human-like attributes has non-human-like attributes too which are beyond rational and ethical rules, we face some sort of incompatibility in ethical and ritualistic relationship with God.