رياليسم اسلامي و درك روابط بين الملل مدرن

Islamic Realism and Understanding Modern International Relations

در اين نوشته تلاش شده تا به دو پرسش بنيادين درباره نگرش اسلامي در روابط بين‌الملل پاسخ داده شود. نخست آنكه آيا از ديد اسلام واقعيتي خارج از ذهن انسان وجود دارد و آيا مي توان با عقل انساني به فهم مقولات واقعي دست يافت؟ و دوم آنكه آيا روابط بين-الملل امري واقع و مستحدث است؟ در اين صورت آيا شناخت عقلي از اين مقوله مي تواند مبنا و اساس فهم ديني از روابط بين الملل باشد؟ براي پاسخگويي به اين پرسش در ميان نحله‌هاي مختلف انديشه اسلامي و شيعي، از نگرش واقع گرايانه علامه طباطبايي و آيت‌الله مطهري استفاده كرده ايم كه خودشان آن را رياليسم خوانده‌اند. بديهي است مفهوم رياليسم در اين نگرش با مفهوم رايج رياليسم در نظريه هاي روابط بين الملل كه انديشمنداني چون مورگنتا و والتس آن را نمايندگي مي كنند، متفاوت است. اين مكتب فكري با گونه اي از نگرش فقهي عقل گرا همراه و هماهنگ است كه براي فهم احكام فقهي نيز براي عقل حجيتي تام قايل است. بر اين مبنا نشان داده شده است كه در اين نگرش نه تنها به وجود واقعيت و توانايي عقل براي درك آن اعتقاد دارند، بلكه درك عقلايي انسان از پديده هاي مستحدث را مبناي اصلي شناخت ديني مي‌دانند. در بخش پاياني اين مقاله با مروري اجمالي بر بنيادهاي روابط بين الملل مدرن نشان داده شده است كه كليت روابط بين الملل و بنيادهاي آن مثل كشور- ملت ها، سازمان‌هاي بين-المللي و اقتصاد بين الملل، اموري مستحدث اند كه در دو قرن اخير به وجود آمده و در زمان شارع وجود نداشته‌اند و نگرش اسلامي منوط به فهم عقلايي و كارشناسي آنها در وضعيت نوين است.

In this article, it is tried to answer two fundamental questions about Islamic attitude in International Relations. First, is there any reality outside of Human mind from Islam view and can human intellect come to understand the real categories? Second is that, is International Relations a real and incontestable issue? If yes, can the intellectual knowledge and understanding of this category be the religious understanding base of International Relations? To answer these questions, among the available different faiths in Islamic and Shi’ism thought, we used the realistic attitude of Allame Tabatabaee and Ayatollah Motahari which they themselves call realism too. It is obvious that the concept of realism in their attitude is different with the current concept of realism among the theories of International Relations for which scientists like Morgenta and Walts are its deputies. This thinking school is concomitant and consistent with a kind of intellectualistic juristic attitude which considers an absolute argumentum for Intellect to understand juristic decrees. Then, It is showed that this attitude believes, not only in the existence of reality and the capability of intellect to comprehend it, but also they believe that the intellectual understanding of human from these incontestable phenomena is the main base for religious knowledge. In the last part of this article, along with a brief review of Modern International Relations foundations, it is showed that the entirety of International Relations and its foundations like nations-states, International organizations and International economy are incontestable issues which are developed in the last two decades and were not existed in lawgiver era and the Islamic attitude is dependent on their intellectual understanding and judgment in new condition.