بررسي مُفسديت شروط نامشروع در عقد با تاكيد بر ديدگاه امام خميني (ره)

The Review of Nullification of Void Clauses in Contract with Emphasis on Imam Khomeini’s view

شروط نامشروع، به شروطي اطلاق مي شود كه حلالي را حرام و يا حرامي را حلال كنند و يا مقتضاي آن در تضاد با يك حكم وضعيِ ثابت باشد. اين شروط، بدون شك فاسد هستند و مشروط عليه نه تنها مكلّف به انجام آنها نيست، بلكه اجازه ي انجام آنها را هم ندارد. مساله ي مورد اختلاف آنست كه آيا شروط نامشروع، مُفسد عقد اصلي نيز هستند؟ فقيهاني كه شرط نامشروع را مفسد دانسته اند، عموماً به فقدان ركن «قصد» و «رضا» و نيز بروز «جهل به عوضين» در صورت فساد شرط استناد كرده اند و به ندرت نيز برخي «عدم مقرونيت به شرط نامشروع» را جز شروط صحت عقد ذكر كرده اند. در مقابل، ديگران به اين اشكالات مفصلاً پاسخ داده اند. از نگاه اين دسته از فقيهان، شرط نسبت به عقد اصلي، جنبه ي فرعيت داشته و نمي تواند در اركان اصلي عقد ايجاد اختلال نمايد. در اين نوشتار تلاش شده است، قضاوت صحيحي ميان اين دو نظريه صورت گيرد. بنا بر ديدگاه امام خميني (ره)، دليلي بر اينكه شرط نامشروع في نفسه، مبطل باشد وجود ندارد و ديگر ادله ي افساد شرط نامشروع، با توجه به ماهيت حقوقي شرط - التزام در ضمن التزام- قابل قبول نيستند و در فرض قبول نيز همه ي شروط نامشروع را در بر نمي گيرد. البته شرط ضمن عقد، همراه با يك التزام ضمني است كه مشروط له را در صورت عدم تحقق شرط، داراي اختيار فسخ عقد مي گرداند يا به صورت شرط نتيجه ي ضمني، معامله را فسخ مي كند.

Void Clauses” are clauses that make a lawful thing unlawful or an unlawful thing lawful or its requirement is in conflict with a fixed levied sentence. Undoubtedly these clauses are void and the obligor not only doesn’t have to do them but is not allowed to do them. The disagreement point is whether void clauses are the nullifier of contract too. The jurists that have considered the illegal clause nullifies, generally referred to lack of basis of “intention” and “consent” and also the emergence of “both sides’ ignorance of properties” in case of nullifies of clause and rarely some mentioned “lack closeness to illegal clause” as a part of correctness of the contract. In contrary, the others answered to these objections in detail. In this group of jurists’ view the clause compared to the main contract has adjunct aspect and is unable to disrupt in main basis. In this article, we have tried to do a correct judgment between these two opinions. On Imam Khomeini’s view there is no reason for the illegal clause to be diriment it and the other reasons of nullifies of void clauses with regard to legal nature of the clause - obligation by the same obligation - is not acceptable and if it was accepted it wouldn’t include all the void clauses. Of course, stipulation is with a tacit obligation in which obliges able to terminate the contract in case the clause doesn’t come off or terminate the contract as the reason of the tacit of the clause.