نگرشي بر آسيب‌هاي اقتصادي ايران عصر صفوي

A glance at Iran`s economic harm during Safavid dynasty

صفويه با ايجاد حكومت مركزي بسيار نيرومندي موفق به تغييرات زيادي در زمينه سياسي، اجتماعي و اقتصادي شد و همين تغييرات، پايه و اساسي شد كه بر مبناي آن، صفويه قدرت خود را استقرار و استمرار بخشد. اگر چه در اين دوره پيشرفت‌هاي چشمگيري شاهديم، وليكن عواملي كه تقريباً پيشينه‌اي تاريخي بر حاكميت‌هاي ايراني داشته، در اين دوره نيز موجب شد كه اقتصاد، شكوفايي و رونق خود را بيشتر از اتفاق موجود نمودار و استمرار نبخشد. نوشتار حاضر بر آن است تا با رويكردي نو به منابع عصر صفوي، آسيب‌ها و موانع رشد و توسعه اقتصادي را در ايران اين دوره شناسايي و بررسي نمايد. هدف اصلي آن است كه از يك سو، سبب ساز اصلي تداوم روند كند اقتصادي در ايران را كه ساختاري كهن و بنيادي است و در مقاطعي صفويه را نيز شامل مي‌شود، به چالش بكشد و از ديگر سو، بيان دارد كه ركود اقتصادي نيز خود معلول عدم احساس نياز جامعه ايران به تحول و دگرگوني در ساختار نظام سياسي ـ اجتماعي و اقتصادي بوده است. نبود بستر فكري مناسب جهت تحول نظام سياسي ـ اقتصادي، فقدان نهادهاي سياسي و اقتصادي مستقل از حكومت، جنگ‌هاي داخلي و خارجي، حوادث طبيعي، تاثير استبداد، افزايش ماليات‌ها بر مردم، ناامني راه‌ها و كاهش تجارت خارجي و بي‌توجهي به شبكه آبياري و عمران كشور و مواردي از اين دست، از جمله عواملي هستند كه در اين نوشتار به عنوان آسيب‌ها و موانع رشد و توسعه بيشتر اقتصادي ايران عصر صفوي از آن‌ها ياد شده است.

Safavids putting up an extremely powerful central government succeeded in making many changes in political, social and economic areas. Such changes became a foundation based on that they could establish their dynasty. Although the dynasty caused eye-catching improvements, some factors having penetrated the historic Iranian governments made them unable to make their breakthroughs in the economy of the period more durable. The present article, taking advantage of a new approach, is to investigate the economic harm and barriers to economic growth of Iran during Safavid dynasty. The main aim of this article is to; on one hand, challenge the primary cause of slow economic process of Iran, which has a historic basis and has affected Safavid dynasty in some areas and; on the other hand, reveal that economic downturn is itself the effect of Iran`s neutrality about political-social and economic development and changes. Lack of intellectual context in order to change the political-economic system, lack of political and economic institutions independent from the government, civil and international wars, natural disasters, the effect of autocracy, increasing taxes on people, unsecure roads and reduction of foreign trade as well as neglecting irrigation schemes and development projects and so forth are among the factors that are mentioned in this as harm and barriers to economic growth and breakthroughs of Iran during Safavid dynasty.