تعامل ديوانيان و نظاميان در دوره دوم خلافت فاطميان مصر(567- 450 هـ.ق/1180-1100 م)

The interaction between bureaucrats and military in the second period of Fatimid caliphate in Egypt (1100-1180)

خلافت فاطميان (567- 297هـ.ق/1171-910م) كه به عنوان حكومت رقيب خلافت عباسي(656-132 هـ.ق/1258-570م) درشمال آفريقا بر پا شد، از ويژگي‌هاي سياسي و اداري و نظامي ويژه‌اي برخوردار بود. امامان دوران دعوت پنهاني اسماعيليه با شبكه دعاه و پيروان پراكنده اما سازمان يافته آنان در سال297 هـ.ق/910م توانستند خلافت فاطمي را پايه گذاري نمايند و قدرت سياسي و نظامي را به صورت رسمي به دست آورند. در اين راستا تحولي گسترده در مقام و موقعيت امام اسماعيلي و حلقه‌هاي پيرامون وي از شرايط غير رسمي به شرايط رسمي صورت گرفت كه در طي آن سازمان يابي قدرت و باز تعريف عناصر جامعه اسماعيلي در قالب نهادهاي اداري و نظامي و سياسي مرسوم زمانه بود. ساخت ديواني و نظامي تحت تاثير آموزه‌هاي سياسي و اجتماعي اسماعيلي و اقتضايات برپايي خلافت شيعي بود كه بيش از دو قرن در مصر دوام نيافت. مهم ترين علل آن را بايد در ساخت ديواني و نظامي آنها و چگونگي تعامل ديوانيان و نظاميان و عوامل موثر بر آن جستجو كرد. در اين پژوهش به روش توصيفي و تحليلي بررسي ساخت ديواني و نظامي و علل هم گرايي و علل واگرايي در تعامل آنها مورد توجه قرار گرفته تا بدين سوال پاسخ داده شود كه تعامل ديوانيان و نظاميان در دوره دوم خلافت فاطمي چگونه و تحت تاثير چه عواملي بوده است؟

Fatimid caliphate (900-1180) which was established in the North of Africa as a rival government for Abbasid caliphate(750-1258) enjoyed particular political, administrative, and military features. The religious leaders of Ismailia in the Hidden Call period along with Da’ah network and their scattered but organized disciples could manage to found Fatimid caliphate and formally take up the political and military power in 900 AD. Likewise, there was a great development from informal to formal condition in the Ismailia Imam’s status and position and his circles, during which the power was organized, and Ismailia society elements were reconceptualized in terms of the current conventional administrative, political and military organs. The bureaucratic and military structure was under the influence of political and social Ismailia pedagogy and the demands of Shiite caliphate lasting for about two centuries. The most significant reasons for their fall were the bureaucratic and military structure, the state of interaction between bureaucrats and military, as well as the influential factors. The present study aims at describing and analyzing the bureaucratic and military structure and the reasons for the convergence and divergence in the above-mentioned interactions in order to answer the questions concerning the way bureaucrats and military interacted and the factors which influenced the interaction in the second period of Fatimid caliphate.