انديشه هاي وجودي ملاصدرا در تقارب با عرفا

MullaSadraʹʹs Ontological Thoughts Converging With Mystic

يكي از مسايل مهم در باب هستي شناسي، مسيله عليت و رابطه حق تعالي با ممكنات است كه دغدغه آن، مسايل ديگر را تحت الشعاع قرار مي دهد. معمولاً فلاسفه و متكلمين را از قايلين به عليت و عرفا را از منكرين عليت دانسته اند؛ به طوري كه انكار عليت از سوي عرفا اجماعي تلقي شده است. چراكه آنان به جز هستي واحد من جميع الجهات، واقعيتي را قبول ندارند تا سخن از رابطه با آن به ميان آيد. نگارنده در اين مقاله به بررسي بحث وحدت وجود نظر دارد. بنابراين براي يافتن جايگاه اين اصل در كلام عرفا و ملاصدرا به بررسي ديدگاه آنان در باب وحدت و كثرت پرداخته شده است. با بررسي جايگاه نظري وحدت وجود نزد عرفا ، كه در ظاهر انكار عليت را به اذهان متبادر مي كند، و بررسي نظريه دقيق ملاصدرا كه ميل از نظريه وحدت تشكيكي به وحدت شخصي است نگارنده اين نتيجه را مي گيرد به كه ملاصدرا در انديشه هاي وجودي خود كاملا در مسير عرفا قرار گرفته است؛ به طوري كه در كتاب اسفار پس از بيان نظريه وحدت تشكيكي وجود، اثبات وحدت شخصي وجود را وعده مي دهد كه همان اعتقاد عرفاست. همچنين اين نكته دريافت مي شود كه اثبات مطلب فوق مستلزم انكار عليت نخواهد بود. چراكه وحدت شخصي وجود، مستلزم حذف ممكنات نيست؛ بلكه ممكنات واقعاً موجودند و در نظام هستي جايگاهي دارند. واژ گان كليدي: وحدت و كثرت، عليت، تجلي، اضافه اشراقي، وحدت شخصي.

MullaSadraʹs Ontological Thoughts Converging With Mystics Marziyeh Sadeghi1 Abstract Causality and Godʹs relation with possible beings is regarded as one of the important problems in the realm of ontology, which overshadows other philosophical problems. Philosophers and theologians are said to believe in the idea of causality, but mystics credited with its denial in such a manner that they are said to have unanimity on the rejection of causality, because they do not believe in any being except the absolutely unitary being so that speak of the relation between them. In order to find out the place of this principle in the words of mystics and MullaSadra, we need to proceed in the first place to their viewpoints concerning unity and multiplicity. By the examination of mysticsʹ viewpoint on the unity of being (which apparently suggests the denial of causality) and on the other hand, by surveying the more precise Sadraʹs theory on this issue, turning from graded unity of being to the particular unity of God, we first realize that MullaSadra in his ontological thoughts has totally inclined to the way of mystics. In his famous work, Al- Hekmat Al-Mutaʹaliyeh, after explaining graded unity of being, he promises to prove the particular unity of being, the pivotal Idea of mystics. Second, we may argue that embracing particular unity of being does not result in the denial of causality, because the particular unity of being does not require the negation of possible beings; they really exist and play a role in the universe.