بررسي تغييرات مورفومتري تپه ماسه اي با استفاده از تكنيك سنجش از دور (مطالعه موردي: جنوب شرقي عشق آباد)

Investigating Sand Dune Morphologic Changes Using Remote Sensing Technique (Case study: Southeast of Eshghabad)

بررسي پويايي و تغيير پذيري عوارض ژيومورفولوژيكي زمين به ويژه در مناطق خشك و بياباني كه به طور عمده از عوارض ماسه اي پوشيده شده است، به دليل تاثير منفي ماسه هاي متحرك در زندگي مردم، اهميت ويژه اي دارد. از طرف ديگر تصاوير ماهواره اي و تكنيك هاي سنجش از دور، امروزه به دليل هزينه و زمان كم تر مورد نياز، هم پوشاني با تصاوير قبلي و همچنين ارايه قدرت تفكيك مكاني بالا و امكان بررسي تغييرات زماني، كاربرد گسترده اي در روند-يابي اين تغييرات پيدا كرده است. از آنجا كه تپه هاي ماسه اي بخش عمده اي از عوارض ژيومورفولوژيكي در مناطق بياباني مي باشند، لذا در اين مطالعه تغييرات مورفومتري تپه ماسه اي جنوب شرقي شهر عشق آباد، در فاصله زماني 12 ساله از سال 2000 تا 2012 ميلادي و با استفاده از تصاوير سنجنده ETM+ماهواره ي لندست 7 مورد بررسي قرار گرفت. تصاوير ماهواره اي پس از تصحيحات هندسي، به سه روش نظارت شده با بيشترين شباهت، نظارت شده با كمترين فاصله از ميانگين و روش نظارت نشده در نرم افزار ENVI مورد طبقه بندي قرار گرفتند. روش طبقه بندي نظارت شده با بيشترين شباهت، دقت بالاتري را در شناخت تپه ماسه اي مورد نظر نسبت به دو روش ديگر ارايه داد. تصاوير طبقه بندي شده به روش نظارت شده با بيشترين شباهت پس از برش به صورت رستري وارد نرم افزار Arc-GIS شد و پس از تبديل فرمت رستري به پليگون، مساحت و محيط تپه ماسه اي مورد مطالعه براي هر سال محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه طي 12 سال مورد مطالعه، مساحت و محيط تپه ماسه اي به ترتيب كاهشي برابر با 872/42 هكتار و 307/781 متر داشته است كه علت اصلي آن مربوط به طرح هاي بيابان زدايي اجرا شده در قالب تاغ كاري درسال هاي گذشته و همچنين زادآوري طبيعي تاغ در روي تپه ماسه اي و نواحي اطراف آن بوده و اثرات مثبت طرح هاي بيولوژيكي بيابان زدايي را در تثبيت تپه ماسه اي نشان مي دهد.

Introduction The dynamic of landscapes is controlled by various Earth surface processes and human activities. One of the dynamic Earth surface processes is the Aeolian process, which produces vast areas of sand dunes (Hermas et al., 2012). Sand dunes are hills of sand having different forms and sizes, built by the winds. The dunes can move (Sparavigna, 2012). Monitoring of this movement has more importance due to its effect on people life. Satellite imagery and remote sensing techniques due to low cost and time needs and although giving enough accuracy, have got a wide usage. The goal of this study is sand dune morphologic changes monitoring in southeast of Eshghabad using remote sensing technique and its results can be used in suitable management practices selection and evaluating implemented management projects. Study area The studied sand dune which called Eshghabad sand dunes, geographically located between 56 57 01 to 56 58 10 E and 34 07 59 to 34 09 56 N and southeast of Tabas city of Yazd providence.Based on information received from the Tabas Department of Natural Resources, since 1364 several dedesertification projects was implemented on surrounding of this sand dune and alsoHaloxylon has been sowing on sand dune. Methodology Landsat7 satellite images in June of 2000, 2004, 2008 and 2010 received from National Mapping Agency and United State Geological Survey (USGS) website were used to determine sand dune morphological changes. Pictures were corrected geometrically using line layers like streams and roads from 1:50000 topographical maps and polynomial equations degree 2 in ENVI software environment. Then pictures were classified using three common supervised maximum likelihood, supervised minimum distance from mean and unsupervised classification methodsin ENVI software environment to determine the sand dune area in each fourstudied years. Supervised maximum likelihood method could identify the sand dune boundary more accurate than other two methods. Then the maximum likelihood classified raster format files was changed to vector format in Arc GIS environment and the area and perimeter of sand dune were calculated for each four studied years. Results and Discussion Results showed that during the 12 studied years since 2000 to 2004, 2004 to 2008 and 2008 to 2012 DA, the fall in the studied sand duneʹs area is 22.509, 15.409 and 4.954 acres respectively and the fall in the perimeter is 781.307 meter from 2000 to 2010 DA. Conclusion Todayʹs investigation of geomorphological changes of land surface phenomena specially in arid and desert regions using remote sensing techniques have found a wide usage. So in this study the geomorphologic changes of sand dunes on southeast of Eshghabad was investigated using Landsat7 satellite images from 2000 to 2012 and result showed that due to the past years dedesertification projects in surrounding of sand dune and natural regeneration of Haloxylon on sand dune, the area of sand dune decrease from 343.269 acres in 2000 to 300.379 acres in 2012.