پهنه‎بندي پتانسيل خطر وقوع سيلاب در حوضه‎ي آبريز مردق چاي با استفاده از مدل ANP

Flood Hazard Zonation Using ANP Model in the Mardugh Chay Drainage Basin

سيلاب، يكي از پديده هاي پيچيده و مخرب طبيعي است كه هر ساله خسارت‎هاي فراواني را به‎دنبال دارد. منطقه‎ي شمال غرب كشور، به‎دليل داشتن اقليمي نيمه خشك و كوهستاني و درنتيجه تغييرپذيري بالاي بارش، ازجمله مناطقي است كه در معرض سيلاب هاي مخرب قرار دارد. منطقه‎ي مورد مطالعه، حوضه‎ي آبريز مردق چاي (موردو چاي) در استان آذربايجان شرقي است. براي انجام اين پژوهش از روش هاي توصيفي، ميداني و تحليلي استفاده شد. متغيرهاي مورد بررسي شامل شيب، شماره‎ي منحني (CN)، ارتفاع رواناب، شكل، تراكم زهكشي، سنگ‎شناسي و پوشش گياهي حوضه هستند. لايه‎هاي اطلاعاتي در نرم‎افزارهاي Arc GIS و ENVI تهيه شد. براي تعيين ميزان اثر و وزن دهي به متغيرهاي اصلي و طبقه‎هاي فرعي هر يك از متغيرها در رابطه با خطر وقوع سيلاب، از مدل ANP در قالب نرم‎افزار Super Decisions استفاده شد. نتايج نشان مي دهد كه عامل شيب با ميزان 30/0 و ارتفاع رواناب سطح حوضه با ميزان 28/0 در رابطه با رخداد سيلاب، از بيشترين ميزان اهميت و عوامل پوشش گياهي (NDVI) و سنگ‎شناسي، به‎ترتيب با رقم 06/0 و 07/0 از كمترين ميزان اهميت برخوردار هستند. كمابيش در 32 درصد از سطح حوضه، خطر وقوع سيلاب بسيار زياد و زياد است كه بيشتر در قسمت هايي از پايين‎دست حوضه واقع شده اند. اين امر با وجود كاهش شيب، به‎دليل برقراري ارتباطات دروني متغيرها و دخالت عواملي مانند شماره‎ي منحني (CN) و ارتفاع رواناب بالا، فقر پوشش گياهي و تراكم زهكشي نسبي بالا است كه با توجه به استقرار نقاط سكونتگاهي در اين محدوده، انجام اقداماتي براي كاهش خطر وقوع سيلاب در اين قسمت از حوضه ضروري است.

Extended Abstract Introduction Northwest of Iran due to semi-arid and mountainous climate and hence high precipitation variability including area of the country which is exposed to destructive floods. Therefore study of drainage basin flooding is essential in these areas. The study area is Murdu Chay drainage basin which located in eastern Azarbaijan province in northwest of Iran. Methodology To do this research, data was gathered after determining of studied variables includes: slope, height of runoff, shape, drainage density, lithology and vegetation. For this purpose was used topographic maps with scale 1:50000, geological maps with scale 1:100000, land resources and capabilities maps, ETM satellite images, climatic data and etc. Data layers were taken at the Arc GIS and along with related extensions and ENVI software. In order to weighting for major and sub classes of variables, ANP model was used in the Super Decisions software. Weights that was obtained in this way, entered to descriptive tables of data layers in the Arc GIS software, and after preparation, using of Arithmetic Overlay models, flood risk zonation map were taken for drainage basin. Results and Discussion After were analyzed the questionnaires using SPSS and Super Decisions software, the weight of each variable were calculated. The following tables show the results of this analysis (Table 1- Conclusion After preparing the data layers according to the weight of each of the factors affecting the occurrence of flood in the drainage basin, spatial analyst were used in order to arithmetic overlay of layers. Finally, obtained layer were re- classified with the desired number of classes. In this case, the layer of flood risk was classified as very high risk, high, medium, low and very low class. The dominant color in any part of the drainage basin can be used to identify potential flood risk at the MurduChay drainage basin surface.