بازتاب زيباشناختي مكتب باروك در شعرحافظ

Aesthetic reflection of the Baroque School in Hafez’ poem

حافظ يكي از شاعران بزرگ و مضمون آفرين در ادب فارسي است كه انديشه هاي دقيق و ذهن خلّاق و طبع بديع و نكته سنجي هاي وي، او را در ميان شاعران ادب فارسي، ممتاز و برجسته ساخته -است. از آن جايي كه قالب شعري وي غزل است و در آن، مضامين نو و انديشه هاي بديع و مفاهيم تازه موج مي زند، با مكتب باروك داراي نقاط مشترك ومتشابهي است. افزون براين، ويژگي هايي مانند عدم تقليد و تكرار، پرداختن به مسايلي مانندِ متافيزيك و كشف رازهاي جهان هستي، وجود تصاوير پويا و متحرّك، مرگ انديشي، صحنه نمايش، اغتنام فرصت، هنجارشكني، ابهام گرايي، ايهام آفريني، باور به آزادي بيان، پارادوكس و تناقض نما و مبارزه با نابساماني ها و ناهنجاري هاي اجتماعي از جمله مولّفه هاي مكتب باروك است كه در شعر حافظ هم نمود بارزي يافته است. هدف اين مقاله، بررسي برخي از جلوه هاي مكتب باروك از منظر زيباشناسي، در شعر حافظ است تا بتوان از نقاط اشتراك و ارتباط شعر وي با مكتب باروك بيش از پيش پي برد. امّا اين پرسش مطرح است كه آيا حافظ را مي توان نخستين شاعر فارسي زباني دانست كه در چارچوب مكتب باروك جاي مي گيرد؟ اين پرسش، از اين رو داراي اهميّت است كه اساساً سبك شناسان بر اين باورند كه پيوندهاي سبك شناختي شاعران سبك هندي- اصفهاني با مكتب باروك بسيارگسترده است، امّا آيا مي توان نشانه هاي پيوند دهنده اي بين شعرحافظ و مكتب باروك يافت؟ موضوعي كه اين مقاله با درنگ و تامّل به اين پرسش پاسخ مي دهد.

Hafez is one of the greatest poets in Persian literature. His intellectual content of the precise nature and the creative and innovative mind have proved him as a distinctive and an outstanding feature among the poets of Persian literature. Since Ghazal is his main form in poetry and because of its concepts and innovative ideas,it is similar to Baroque School in Europe. Moreover, features as imitation, repetition, addressing issues of metaphysics, exploring the mysteries of the universe, dynamic and moving images, death, reflection, take a chance, deconstruction, ambiguity, opacity, freedom of belief, the paradox and struggle with the social ravages are of the elements of the Baroque School of poetry. All of these elements have been reflected in poems of Hafez. The aim of this article is to exam some features of Baroque School in Hafezʹs poetry .This question is important because basically stylistics believe that there are links between Indian-Esfahani poets and Baroque School, but can we find any signs of relations between this school and Hafez? The subject of this article is to answer this question hesitantly.