شناسايي وجوه و ابعاد مغفول برنامه درسي هنر دوره ابتدايي

Exploration of Dimensions and Levels of Null Curriculum in Elementary Stage Art Education

اين پژوهش به شناسايي وجوه و ابعاد مغفول برنامه درسي هنر در دوره ابتدايي مبتنيبر الگوي مطلوب پرداختهاست تا بتواند آنچه را مورد غفلت، واقع شدهاست، تبيينكند. روش پژوهش، تركيبي (كيفي و كمي) است بهگونهايكه در بُعد كمي، از شيوه تحليل اسنادي، بررسي تجارب ملي و بينالمللي، سندكاوي و در جهت تبيين مولفههاي برنامه درسي مغفول هنر، از رويكرد «تحليلي- مقايسهاي» استفادهشدهاست. جامعه پژوهش، شامل كليه اسناد علمي معتبر و نيز متخصصان برنامه درسي و آموزش هنر در كشور بود. نمونه پژوهش در بخش تحليل اسنادي شامل اسناد و منابع معتبر ملي و بينالمللي در دسترس، راهنماي برنامه درسي هنر رسمي دوره ابتدايي و در بخش اعتباربخشي نيز حسب الگوي مطلوب، به شيوه كيفي و از طريق نمونهگيري هدفمند 15 نفر از صاحبنظران برنامه درسي و آموزش هنر بهعنوان نمونه انتخاب و با آنان مصاحبه ساختارمند انجامشد. مقايسهاي تحليلي بين الگوي مطلوب برنامه درسي هنر و برنامه درسي هنر فعلي صورتگرفت تا برنامه درسي مغفول هنر، مشخص شود. يافتهها نشانداد، الگوي مطلوب برنامه درسي هنر داراي اصول و اهداف تربيت هنري مبتنيبر اصول حاكم بر نظام تربيت رسمي و عمومي ايران است. اركان برنامه درسي مطلوب هنر متشكل از سه بُعد: تجويزي، نيمهتجويزي و غيرتجويزي و رويكرد مطلوب نيز رويكرد «تربيت هنري ديسيپلين محور» است؛ در سطح خردِ الگوي مطلوب نيز، عناصر برنامه درسي تعيينشد. يافتههاي پژوهش نشانداد كه برخي از مولفههاي بُعد تجويزي و كلِ بُعد نيمهتجويزي و غيرتجويزي، ازجمله زمان اختصاصيافته به آموزش هنر در سطح مياني جزو برنامه درسي مغفول هنر دوره ابتدايي است؛ همچنين برخي از حوزههاي هنري مانند خوشنويسي، موسيقي و حركات موزون در برنامه درسي فعلي هنر مورد بيتوجهي قرارگرفتهاند. از طريق تببين ابعاد مورد غفلت واقعشده در برنامه درسي هنر، ميتوان توجه دستاندركاران و تصميمگيرندگان برنامه درسي را به تامل درباره آنچه از دستور كار «برنامه درسي آشكار» حذفشدهاست، جلبكرد.

This research aims to identify and explain the dimensions and levels of null curriculum of art education in the elementary school system based on ideal patterns which has been ignored. The research method is a combination of quantitative and qualitative methods. Through a qualitative method, the researcher conducted a detailed analysis of national policy documents as well as national and international experiences. Comparative-analytical approach was applied to explain the null factors in the art curriculum. The research society consisted of all credible scientific documents, curriculum specialists and art education in the country. The analyzed sample which consists of available national and international documents, guide book for art curriculum in elementary school was derived by surveying exact response of 15 experts in the field of curriculum and art education to validate the desired model. The results showed that the desired model for art curriculum is based on general principals and goals of art education in Iranʹs formal education. This desirable model of art curriculum consists of three dimensions: approval, non-approval and semi-approval. Therefore, the preferred model was suggested to rest on ‘Discipline Based Art Education’ (DBAE) and considering the micro level of the model, the curriculum factors were also determined. The findings showed that some approval, semi- approval and non-approval components, including devoted time for art education in the middle level of art curriculum was neglected in elementary school. Some of art fields such as calligraphy, music and dance in art education have been disregarded. These findings may lead decision makers and curriculum development authorities to pay more attention to null dimensions and implement the necessary revisions in the elementary school art curriculum.