بررسي دموكراتيك‌شدن فرهنگ در عصر مشروطه

A Study on Democratization of Culture after Persian Constitutional Revolution

دموكراتيك‌شدن علاوه بر آنكه به شيوه انتخاب نخبگان جامعه مربوط مي‌شود، مي‌تواند مفهومي فرهنگي نيز داشته باشد. دموكراتيك‌شدن به معناي عام مبتني بر سه بعد بنيادين است: برابري هستي‌شناختي، استقلال فردي (آزادي) و شيوه خاص انتخاب نخبگان. تاكيد بر دو جز نخست پايه‌ي دموكراسي فرهنگ را مي‌سازد. از اين نظر مي‌توان جامعه‌اي پيشادموكراتيك‌ از نظر فرهنگ را از نوع دموكراتيك‌ آن متمايز ساخت. كارل مانهايم با ارايه شاخص‌هاي فرهنگ دموكراتيك‌ عملاً به ساخت يك «نوع مثالي» از چنين فرهنگي كمك مي‌كند. عصر مشروطه به رغم آنكه غالباً از وجه سياسي آن مورد توجه قرار مي‌گيرد، نمونه‌اي مهم از عينيت‌يافتن هرچه بيشترِ چرخش فرهنگي جامعه‌ي ايراني در ادامه‌ي تغييرات اجتماعيِ عصر «ناصري» است. بر اين اساس در اين مقاله تلاش مي‌شود تا با بررسي آنچه در ويژگي‌هاي تاريخي عصر مشروطه و تحول فرهنگيِ زمينه‌‌ساز آن وجود دارد، به اين پرسش پاسخ داده شود كه علاوه بر آغاز فرايند دموكراسي سياسي در ايران، آيا نشانه‌هايي از دموكراتيك‌شدن فرهنگ نيز در اين دوره قابل مشاهده بوده‌است؟ پاسخ به اين پرسش، با استفاده از نظريه‌ي مانهايم و از رهگذر بررسي وجود نشانه‌هاي دموكراتيك‌شدن فرهنگ از نظر او، در تحولات عصر مشروطه ارايه شده است. نتايج اين مطالعه نشان داد مجموعه تحولات فرهنگي و اجتماعي اين دوره تاريخي در بطن خود داراي نشانه‌هاي مهمي از آغاز فرايند دموكراتيك‌شدن فرهنگ است.

In addition to being a method for choosing elite in society, democratization can also have a cultural meaning. Generally, democratization is based on three fundamental dimensions: ontological equality, personal autonomy (freedom) and the particular method for choosing elite. The concept of democratization of culture has been generated by emphasis on the two first dimensions. From this view of point pre-democratic society can be distinguished from the democratic on through its cultural content. By offering the indexes of democratic culture, Karl Mannheim presents an Ideal Type of such a culture. The Iranian Constitutional Revolution is a model to introduce the cultural change of Iranian society which presents the social changes beginning from Naser-al Din Sah’s kingdom age, although the priority is often given to its political aspects. This paper attempted to answer to this question “besides to the starting point of political democratization can we also find the indications of democratization of culture in Iranian Constitutional Revolution? To answer to this question, based on using the Mannheim’s Theory, a study on democratization of cultureʹs indications in Constitutional age has been conducted. The results showed that social and cultural changes in this historical period have important implications in the beginning the process of democratization of culture.