متن‌كاوي موضوعي رايانه‌اي قرآن كريم، براي كشف ارتباطات معنايي ميان آيات، بر مبناي تفسير الميزان

Computerized Thematic Content Analysis of the Glorious Quran in Order to Discover Meaning Relationships among Verses, Based on Al-Mizan Commentary

متن‌كاوي موضوعي قرآن كريم، رويكردي جديد در «پردازش ارتباطات معنايي» ميان آيات قرآن كريم است، كه با استفاده از ابزارهاي داده‌كاوي رايانه‌اي به اين كاوش مي‌پردازد. با استفاده از مباني تفسيري علامه طباطبايي در نگاه موضوعي و نگاه غايت‌محور، يك پيكره موضوعي از آيات قرآن تشكيل داديم كه شامل بخشي تفسيري (براي ارزيابي نتايج) و بخشي تشخيصي (با كدگذاري موضوعي آيات براي ورود به الگوريتم‌هاي رايانه‌اي) است. موضوعات اين پيكره‌، مبتني بر بيان علامه در مقدمه الميزان، شامل هفت موضوع ذيل است كه با نظمي توحيدي، نظام معنايي جامعي را تشكيل مي‌دهند: ذات و اسما الهي، وسايط الهي، افعال الهي، انسان قبل از دنيا، انسان در دنيا، انسان بعد از دنيا، هدايت انسان بهسوي خدا (با ولايت توحيدي، اوصاف اخلاقي و احكام شرعي). براي اثبات معنادار بودن طرح متن‌كاوي موضوعي، آن را بر سوره «حجـر» (در مدل سوره)، و آيات تفسيري مرتبط با آيه 21 حجر (در مدل آيات مرتبط) اجرا نموديم، و در ده آزمون داده‌كاوي برخي ارتباطات معنايي را كشف كرديم، كه به دليل محدوديت گنجايش مقاله، تنها نتيجه معنادار سه آزمون مطرح شده ‌است.

Thematic content analysis of the Quran is a new approach in “processing meaning relationships” among Quranic verses, which is applied by using computerized data analysis tools. Using Allamah Tabatabaii’s interpretive principles in thematic and finalist view, a thematic collection of Quranic verses was made, which includes an interpretive part (in order to evaluate the results) and a differentiating part (by thematic codifying of verses in order to enter into computer algorithms). Based on Allamah’s sayings in the introduction of Al-Mizan, the themes of this collection includes following seven subjects which form a comprehensive meaning system, with a unitary order: divine essence and names, divine intermediaries, divine acts, man before the world, man in the world, man after the world, guiding man towards God (with divine authority, moral attributes, and legal injunctions). The project of thematic content analysis was applied to the Chapter “the Rock” (in the model of verse) and interpretive verses related to verse 21 of the Chapter “the Rock” (in the model of related verses) and some meaning relationships was found in ten data analysis tests. Only the meaningful results of three tests are provided in this paper due to its limited capacity.