نقد رويكرد دموكراتيزاسيون و قرايت آن از تغييرات سياسي جهان عرب

A Critical Review of Democratization Approach and its Narration of Political Changes in the Arab World

از زمان وقوع وقايع سياسي ـ اجتماعي در جهان عرب در سال 2011 كه به تغيير رژيم‌هاي سياسي كشورهاي تونس، مصر، ليبي و يمن انجاميد و نظام‌هاي سياسي ساير كشورهاي عربي را درگير چالش و بحران كرد، تحليل‌ها و آثار متعدد و متفاوتي درخصوص ماهيت، چرايي، چگونگي و پيامدهاي اين وقايع ارايه شده‌ است. اين تحليل‌ها با يكديگر تفاوت‌ها و اختلاف‌هاي عمده‌اي دارند و هر كدامشان نيز از زاويه متفاوتي به تغييرات كشورهاي عربي مي‌نگرند. درمجموع، همه اين تحليل‌ها و آثار را مي‌توان در پنج رويكرد بيداري اسلامي، دموكراتيزاسيون، اقتدارگرايي، بيداري عربي و توطيه تفكيك و دسته‌بندي كرد. در ميان اين رويكردها، رويكرد دموكراتيزاسيون به عنوان مهم‌ترين رقيب رويكرد بيداري اسلامي، علي‌رغم مشكلات عمده مفهومي و تجربي، شايع‌ترين و پرنفوذترين رويكرد براي تبيين تغييرات سياسي در جهان عرب بوده و بيشترين توجه تحليل‌گران و محققان را به خود معطوف كرده است. اين مقاله به بررسي و نقد اين رويكرد پرداخته است و اين مدعا را دنبال مي‌كند كه آثار مبتني بر رويكرد دموكراتيزاسيون به لحاظ دستگاه نظري و مشكلات تجربي و مفهومي كه دارند اساساً نمي‌توانند تبييني مقنع، مجاب‌كننده و بي‌طرفانه از تغييرات سياسي جهان عرب ارايه دهند. روش مقاله در مراجعه به آثار و آرا، اسنادي و در تاييد مدعا، برهاني- منطقي است.

Since the socio-political events in the Arab world in 2011 that led to change the political regimes in Tunisia, Egypt, Libya and Yemen and challenges and crises other political systems in Arab countries, the different analysis and works are presented about the nature, causes, and consequences of these events. These analyzes are important differences. Each of them see the changes in the Arab countries from a different perspective. In sum, all of these analyzes and works, can be classified into five approaches: Islamic Awakening, democratization, authoritarianism, Arab Awakening and Conspiracy. Among these approaches, the democratization approach as the main rival Islamic awakening approach, despite major conceptual and empirical problems, has been the most common and influential approach for explaining political change in the Arab world. This paper will review and critique this approach and the claim that the works on democratization in terms of theoretical and empirical and conceptual problems can not fundamentally provide the impartial, convincing and knock-down explanation from political change in the Arab world.