متن‌شناسي عقايدالنّسا يا كلثوم‌ننه آقاجمال خوانساري (با تكيه بر باورها و آداب و رسوم، دين عاميانه، وضعيّت زنان)

The Text Study of Aqa Jamal Khansariʹʹs ʹʹAqayed ul-Nisa or Kolthum Naneh (Based on the common beliefs, rituals, and traditions, popular religion, and womenʹʹs status)

كلثوم‌ننه نام كتابي طنزآميز و انتقادي نوشته آقاجمال خوانساري (???? ق.) از فقيهان دوره صفويّه است. كلثوم‌ننه در نقد دينداري عاميانه و باورهاي خرافي رايج ميان زنان و قديم‌ترين سند مكتوب درباره اخلاق و آداب و رسوم زنان عامي ايران است. هدف از مقاله، معرّفي كتاب و مولّف آن سپس متن‌شناسي اين اثر ارزشمند است. كتاب كلثوم‌ننه به عنوان يكي از آثار مهمّ ادب عامه در تاريخ ادبي ايران همواره از ديد محقّقان دور مانده است. مي‌كوشيم محتواي كتاب را به روش نقد جامعه‌شناختي و از سه منظر باورهاي عاميانه و تصوير دينداري عامه و وضعيّت زنان در عصر مولّف بررسي كنيم.

Kolthum Naneh is the title of a satirical and critical book written by Aqa Jamal Khansari (1713), a jurisprudent during the Safavid era. Kolthum Naneh reviews the common religious aspects and superstitious beliefs among women, and is a written document about the ethics, rituals, and traditions of ordinary Iranian women. The aim of this article is to introduce the book and its author, and then to study the narratology of this valuable text. As one of the most important popular works in the history of Iranʹs literature, the book Kolthum Naneh has always been neglected by researchers. We attempt to investigate the content of the book using the sociological criticism method, and from three points of view of popular beliefs, the popular image of religiosity, and the status of women during the authorʹs era.