انديشه‌هاي ملامتي و فتياني سعدي در غزليّات

Malamati and Fatayan Thoughts of Sa’di in his Ghazals

هدف اين مقاله تبيين انديشه‌هاي ملامتي و جوانمردانه سعدي و بازتاب اين انديشه‌ها در غزليّات اوست. بر اين مبنا، كوشش نگارنده بر اين بوده است تا به اين پرسش اصلي پاسخ دهد كه «آيا سعدي اساساً اهل ملامت و فتوّت بوده است يا خير؟» و پس از اين مقدّمه با بررسي غزليّات وي به اين نتيجه مي‌توان رسيد كه وي با توجّه به فرضيّات مطرح شده، از سقّايان زمان خود بوده است. براي پاسخگويي به اين پرسش، نخست مقايسه‌اي مختصر بين دو آيين «فتوّت» و «ملامت» صورت گرفت. سپس با تكيه بر اصول عام مربوط به اين آيين‌ها در كُتُب معتبر و با استناد به شماري از غزليّات سعدي، كوشش شد ديدگاه‌هاي او در باب آيين‌هاي ياد شده تشريح گردد. آنگاه با ارايه آماري از برخي واژه‌ها و اصطلاحات كليدي مطرح در ميان اهل فتوّت و ملامت در غزليّات شيخ اجل، تلاش شد تا مستنداتي براي صحّت برداشت نگارنده ارايه گردد.

The purpose of this study is to explain the Sa’di’s Malamati (ʹReproachingʹ) and Fatayan (ʹManlyʹ) thoughts and their reflection on his ghazals. On this basis, the paper attempts to answer the question, asking whether Sa’di was basically into Malamati and Fatayan hierarchies or not. Then, by analyzing his ghazals, it is concluded that given the hypothesis in this study, Sa’di was a member of the Saqqayan in his own time. To answer the question above, a brief comparison is made between two hierarchies of Malamati and Fatayan. Then, by relying on the general principles related to these traditions in valid books and with reference to some of Sa’di’s ghazals, his views about the said two customs are explained. Later on, statistics are presented about some of the key words and terms used among the people of reproach and manliness in Sheykh Saʹdi’s ghazals. This way, the accuracy of the hypothesis in this is approved.