نقش گوشته منبع مورب و پوسته قاره‌اي در منشا سنگ‌هاي آتشفشاني ترسيري منطقه ناش در شرق رودبار، شمال ايران

The role of MORB-mantle source and continental crust in genesis of Tertiary volcanic rocks of Nash area in the east of Roudbar, North of Iran

سنگ‌هاي آتشفشاني ترسيري ناش در كوه‌هاي البرز در شرق رودبار (شمال ايران) داراي تنوع تركيبي بين اوليوين بازالت، آندزيت بازالتي، پيروكسن آندزيت و آندزيت هستند. از نظر پتروگرافي وجود گزنوليت‌ها و گزنوكريست‌هاي متنوع، از شواهد آلودگي پوسته‌اي اين سنگ‌هاست. همبستگي مثبت CaO/Al2O3 در برابر MgO و همبستگي مثبت Al2O3 در برابر SiO2 از نشانه‌هاي تفريق اوليوين و كلينوپيروكسن در روند تحولات سنگ‌هاي منطقه است. همبستگي مثبت K2O/P2O5 با SiO2 و همبستگي مثبت La/Sm در برابر K2O/P2O5 حكايت از آلودگي ماگما با پوسته قاره‌اي‌ دارد. مطالعه الگوهاي عناصر كمياب ناسازگار و مقايسه آنها با مقادير پوسته‌اي بيانگر آلودگي سنگ‌هاي منطقه با پوسته‌ قاره‌اي زيرين و فوقاني است. روندهاي خطي در نمودار تغييرات Nb/Y در برابر Zr/Y، دو ناحيه منشا متفاوت، يكي گوشته منبع مورب و ديگري پوسته قاره‌اي را براي منشا سنگ‌هاي منطقه معرفي مي‌كند. تغييرات Y/Nb در برابر Zr/Nb و نيز Rb/Y در برابر Nb/Y بيانگر آلودگي پوسته‌اي ماگماهاي منشا گرفته از منبع مورب است. بررسي‌هاي ژيوشيميايي نشان مي‌دهد كه سنگ‌هاي منطقه از ذوب 15 درصد يك منبع گوشته‌اي تيپ مورب با رخساره اسپينل در يك محيط داخل صفحه قاره‌اي حاصل شده است كه با درجات متفاوتي با سنگ‌هاي پوسته قاره‌اي آلوده شده‌اند.

The Nashʹs Tertiary volcanic rocks in the Alborz Mountains in the east of Roudbar (North of Iran) show a compositional range from olivine basalt, basaltic andesite, pyroxene-andesite to andesite. From petrographical point of view, the diversity of xenoliths and xenocrysts are evidences for crustal contamination. The positive correlation of CaO/Al2O3 vs. MgO and Al2O3/CaO vs. SiO2 are signatures of differentiation of olivine and clinopyroxene in magmatic evolution. The positive correlations of K2O/P2O5 vs. SiO2 and La/Sm vs. K2O/P2O5 indicate the contamination of magma with continental crust. The incompatible elements patterns and their comparison with those of continental crust point to the contamination of volcanic rocks with lower and upper continental crust. The linear trends on Zr/Y vs. Nb/Y diagram, indicate two different sources for the studied rocks. The MORB-mantle source and the continental crust. The variations of Zr/Nb vs. Y/Nb and Rb/Y vs. Nb/Y display the crustal contamination of magmas which are derived from MORB-mantle source. Geochemical studies show that the studied rocks were originated from 15% melting of a MORB source in spinel facies in continental within-plate.