مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ارزيابي واكنش فيزيولوژيكي ژنوتيپ‌هاي گندم به تنش سرما در مرحله پنجه‌زني

چكيده لاتين :

كاهش دما در ماه‌هاي دي و بهمن در خوزستان يك پديده غالب اقليمي است كه باعث خسارت به گياه و در نتيجه عملكرد مي‌گردد. در اين تحقيق اثر تنش سرما در مرحله پنجه‌زني بر عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات فنولوژيكي و فيزيولوژيكي، در آزمايش فاكتوريل تحت شرايط كنترل شده گلخانه با پنج ژنوتيپ گندم (ارقام چمران، ويريناك، استار، كرخه و لاين M-83-17) و چهار دماي محيط ( بدون سرما، 3+، صفر، 3- درجه سانتي‌گراد) در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار اجرا شد. نتايج نشان داد از نظر تحمل به سرما بين ژنوتيپ‌ها اختلاف معني‌دار وجود داشت و تفاوت ژنوتيپ‌ها و اثر سرما و برهمكنش آن‌ها بر عملكرد و اجزاي عملكرد و برخي صفات فيزيولوژيكي معني‌دار بود. در شرايط بدون تنش و دماي صفر درجه سانتي‌گراد بالاترين عملكرد دانه به ترتيب به ميزان 8/0 و 3/0 گرم در ساقه اصلي به لاين M-83-17و در دماهاي 3+ و 3- درجه سانتي‌گراد به ترتيب با 4/0 و 45/0 گرم در ساقه اصلي به رقم استار تعلق داشت. كم‌ترين كاهش فلورسانس حداقل، در رقم چمران در تنش صفر درجه سانتي‌گراد و كم‌ترين افزايش فلورسانس حداكثر در رقم چمران در تنش 3- درجه سانتي‌گراد مشاهده شد. بيش‌ترين كارايي فتوشيميايي فتوسيستم II در رقم استار مشاهده شد. بر اساس شاخص‌هاي SSI و STI، ارقام استار و چمران از پايداري عملكرد بيش‌تري در تنش‌هاي سرما برخوردار بودند. تغييرات صفات مورد بررسي در ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه نشان‌دهنده واكنش متفاوت ژنوتيپ‌ها ارزيابي مي‌شود كه خود ناشي از تنوع ژنتيكي اين ژنوتيپ‌ها مي‌باشد. In Khouzestan, reduce temperature in January and Februaryis a dominant climate phenomenon that causes damage to the plant and thus the yield. In this research the effect of cold tension in tillering stage on yield, yield components and some phonological and physiological traits was investigated in a factorial experiment under controlled greenhouse conditions with five wheat genotypes (cultivars Chamran, Virinak, Star, Karkheh and line M-83-17) and at four ambient temperatures (no cold, +3, 0, -3 C°) in a completely randomized design with three replications. The results showed there was a significant difference among genotypes in terms of cold tolerance and the genotypes difference and the effect of cold and their interactions on yield and yield components and some physiological traits was significant. At no tension conditions and 0 C° temperature the highest grain yield was belonged to line M-83-17 at rates 0.8 and 0.3 gram in main stem, respectively and Star cultivar at +3 and -3 C° temperatures with 0.4 and 0.45 gram in main stem, respectively. The lowest fluorescence reduction was observed at least, at Chamran cultivar at 0 C° tension and the lowest fluorescence increase, maximum in Chamran cultivar at -3 C° tension. The maximum photochemical photosystem II efficiency was observed in Star cultivar. According to SSI and STI indices, Star and Chamran cultivars had more sustainability yield in cold tensions. The changes of investigated traits in the studied genotypes shows different reaction of genotypes which itself is due to genetic diversity of these genotypes.