وارتان هوانسيان و تكوين ميدان معماري ايران در نيمه‌ي نخست سده‌ي چهاردهم (گفتار در جامعه شناسي معماري ايران)

• Emergence of Iranian Architectural Field in Early Modern Iran: Vartan Havanesian and his Modernist Perspective, Notes on Sociology of Architecture

با ورود ايران به قرن چهاردهم شمسي و هم‌زمان با تغييرات و دگرگوني‌هاي گسترده‌اي كه در ناحيه‌هاي مختلف فرهنگ ايراني صورت گرفت، معماري ايران نيز كه پس از انحطاط سنت معماري ايراني نياز به تحول و بازآرايي را در خود احساس مي‌كرد با ورود وارتان هوانسيان به ايران مسير تازه‌اي در پيش گرفت. راهنماي تيوريك اين نوشتار نظريه ميدان پي‌ير بورديو و نيز مباحث جامعه‌شناسي معماري اروين پانوفسكي است. با تكيه بر اين مباني نظري پرسش‌هاي پژوهش به گونه‌اي تدوين شده‌اند كه بتوان ابتدا ساختار ميدان معماري ايران در ابتداي سده‌ چهاردهم خورشيدي را ترسيم كرد و سپس تفاوت‌هاي آن را با ميدان‌هاي فرهنگي ديگر مورد تجزيه و تحليل قرار داد. وارتان هوانسيان آرشيتكت تحصيلكرده‌ي فرانسه با تاسيس ژورنال‌هاي تخصصي، ارايه مباحث تيوريك، تاسيس انجمن‌ها و ايجاد همبستگي دروني ميان معماران نوگرا و نيز به‌كارگيري زبان و واژگان نوآيين در شكل‌گيري ميدان مستقل معماري نقشي اساسي ايفا كرد و خود با برخورداري از حجم به نسبت بالاي سرمايه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و نمادين، سرآمد اين ميدان و پايه‌گذار رسم نويني در معماري ايران شد. بايد توجه داشت كه نظر به ويژگي‌هاي ذاتي معماري و موقعيت بينابين آن ميان هنر و كار سفارشي قواعد حاكم بر نحوه‌ي توزيع سرمايه‌ها در اين ميدان با ساير ميدان‌هاي فرهنگي متفاوت است. در اين مقاله سعي بر آن بوده كه ضمن توضيح ويژگي‌هاي ميدان معماري ايران در سال‌هاي 1300 تا 1340 و نشان دادن موقعيت وارتان در اين ميدان، از خلال مقايسه‌ي آن با برخي از ميدان‌هاي فرهنگي ديگر (شعر، داستان، نمايشنامه و نقاشي) تفاوت‌هاي ناشي از ديگرگونگي ذاتي ميدان معماري نشان داده شود.

Iranian architecture, concurrent with a wide multi-dimensional transformation in different aspects of Iranian culture, was needed to be rearranged -in the beginning of the contemporary Persian century- especially after decadence in Iranian architectural tradition. The article is guided by Pierre Bourdieu’s field theory and Ervin Panofsky’s sociology of architecture. Relying upon this theoretical basis, the research questions are asked to design the structure of Iranian architectural field then to compare it analytically with other cultural fields. Graduated from French academic system, Vartan Havanesian, came to establish specialized associations and journals besides a modified theoretical manifest and a refashioned technical glossary. In doing so, his cultural, social, economic, and symbolic capitals helped him achieve a first portrait status inside the field of architecture. Considering the intrinsic traits of architecture and its moderate position between Art and ordered job, capital distribution rules of the field are absolutely different from other cultural fields. While trying to scrutinize traits of the Iranian architectural field and the structural position of Vartan inside the field based on Bourdieu’s field theory, the article attempts to depict essential differentness of architectural field through a comparison among other cultural fields, such as poem, novel, drama, and painting.