كاركرد عنصر موسيقي و جايگاه رامشگران در شاهنامه فردوسي

Function of the Musical Element and the Status of Musicians in Shahnameh

موسيقي، ابزار پيشرفت زبان وآزادي انديشه است. ارج نهادن و حرمت‌گذاردن به آن، حرمت به زبان فارسي است؛ لذا نگرش بزرگان ادب پارسي، به اين مهمّ، ارزشمند و شايسته‌ي بررسي مي‌باشد. اشارات صريح فردوسي به آلات موسيقي، حاكي از ميزان دانش وي از اين علم است. شاهنامه منبع عظيم حكمت و هنر، براي شناسايي تاريخچه ي موسيقي ايراني اهميّت بسزايي دارد؛ اين اثر ضمن معرفي سازهاي موسيقي و كاربرد آن‌ها؛ مبيّن عادت‌ها و سنّت‌هاي گذشتگان، در زمينه‌ي سازهايي است كه در مناسبت‌ها و اوقات گوناگون، نظير مراسم استقبال از شاهان و پهلوانان، مجالس بزم و سوگ، شروع كار و بازي، آغاز و ميانه‌ي كارزار، نواخته مي‌شده است. هرچند هر مناسبتي، ابزار و آلات ويژه ي خود را داشته، امّا ابزار و آلات مشتركي هم وجود داشته. موسيقي رزمي در ابتداي حركت سپاهيان به سمت دشمن، كاربرد داشته است؛ امّا در ميانه‌ي كارزار نيز براي تقويت روحيه ي ستيزه‌جويي و خشم جنگ‌جويان، آهنگي مي‌نواختند. موسيقي در دوره‌ هاي اساطيري، پهلواني و تاريخي شاهنامه، نمود بارزي دارد، امّا اعتبار سنديّت شاهنامه در شناساندن موسيقي دوره‌ي ساساني به ويژه دوران خسرو پرويز انكارناپذير است. اهميّت و جايگاه اجتماعي خنياگران دوره‌ي ساساني از اشارات بسيار فردوسي به رامش‌گران آشكار مي‌گردد.

Music is a tool to improve language and freedom of thought. Respecting Persian music is thus equal to appreciating Persian language. The attitude of Persian scholars is valuable and deserves investigation. Ferdowsiʹs explicit references to musical instruments display his knowledge of music. Shahnameh, a great source of wisdom, knowledge, and art, is important in understanding the history of Iranian traditional music. Shahnameh introduces a variety of musical instruments and their application. It reveals folk customs and habits about instruments which were played on various occasions, such as ceremonial welcome of the kings and heroes, ceremonies of joy and grief, opening ceremonies of careers and games, and finally beginning and middle of wars. Although various occasions have specific instruments, there are common instruments for all occasions. Martial music is particularly applied at the beginning of the departure of troops toward the enemy and is played in the middle of campaign to strengthen the militancy spirit and anger of the soldiers. The musical element is obviously prominent in all three ages of Shahnameh, namely mythical, heroic, and historical. Creditability of Shahnameh is undeniably valid in the understanding of music in historical age, especially in the kingdom of Khosrau II. The importance and social status of the minstrel class at Sassanid time is obvious from Ferdowsiʹs frequent references to musicians.