تاثير خانواده، محيط و اراده در شكل گيري شخصيت انسان از منظر امام علي(ع)

The impact of family, Environment and will on the formation of character from Imam Ali,s Perspective

يكي از مهم ترين مباحث مطرح شده در حوزه هاي معرفتي، شناخت شخصيت انسان مي باشد. شخصيت، تبلور هماهنگ مجموع عناصر و فعاليت هـاي دروني مي باشد كه مديريت اصول بنيادين جهان دروني را در دست دارد. به همين علت انسان در ميان پديده هاي هستي در بالاترين جايگاه قرار دارد، او از خاك آفريده شده و داراي نيروي عقل و معجوني از نيروهاي متضاد، اخلاط مختلف و احساسات متفاوت مي باشد كه شخصيت او را شكل مي دهد. تحقق كمال و رسيدن به هر مرتبه از رشد شخصيت و نيز جلوگيري از هرگونه انحطاط و سقوط، در گرو شناخت عوامل رشددهنده آن مي باشد. يكي از مهم ترين منابعِ شخصيت شناسي، سخنان گهربار اميرالمومنين علي(ع) مي باشد. حضرت شخصيت انسان را متشكل از دو بخش عقل و شهوت مي داند كه سعادت و شقاوت انسان بستگي به نوع استفاده از اين دو بخش دارد. ايشان عوامل موثر در ايجاد شخصيت را سه عامل خانواده (كه شامل وراثت و تربيت مي باشد)، محيط (محيط همسالان، محيط اجتماعي و محيط جغرافيايي) و اراده معرفي مي نمايند. اين سه عامل هر كدام به صورت اقتضا بر چگونگي شخصيت فرد تاثير دارند و هيچ كدام علت تامه اي براي رشد شخصيت محسوب نمي شوند. نخستين و بيشترين تاثير را خانواده كه متشكل از پدر و مادر مي باشد بر شخصيت مي گذارد؛ ابتدا خانواده به ساماندهي شاكله تربيتي انسان مي پردازد. عامل انتقال فرهنگ، تمدن، ادب و سنن است و اهميت آن هميشگي است و براي دوام و بقاي جامعه و تمدن و فرهنگ، راهي جز آن وجود ندارد. اين تاثيرات به صورت وراثتي (از طريق ژن ها) و تربيتي (از طريق شكوفا كردن استعداد هاي بالقوه فرد) اعمال مي شوند. مهمترين تاثير را هم اراده و اختيار خود فرد در تشكيل شخصيت او دارد. زيرا يكي از مهم ترين مولفه هاي كرامت انساني آزادي مشروع انسان ها است. منظور از آزادي شخصي نيز همين مي باشد كه آدمي اراده و اختيار سرنوشت خود را داشته باشد.شناخت اين عوامل و ميزان تاثيرگذاري هر كدام را مي توان نوعي خودشناسي محسوب كرد. اين نوع خودشناسي كمك شاياني در جلوگيري از بروز نابساماني هاي شخصيتي و اختلالات رواني مي كند.

Manʹs character is one of the most important subjects in epistemology. Character is the product of manʹs internal factors and actions, and governs the fundamental principles of the inner world. As a result, man has the highest status among the worldly creatures. He is created from soil and has the ability of reasoning. In addition, he is the confection of opposite forces, various mixtures and different feelings which schematize his character. Perfection, reaching levels of character growth and prevention from collapse from these levels are the results of knowing about characterʹs dimensions and factors growing it. One of the most important sources for studying about manʹs character is Imam Aliʹs speeches. He considers manʹs character as a selection of the two parts of reason and lust, which manʹs felicity and affliction is depend on how he uses these parts. From his point of view the factors that can be effective in shaping a character are: family, milieu and freewill. None of these factors is considered as the complete cause of characterʹs growth individually, but all of them together affect the quality of forming the character. The highest influence on character is belongs to family including parents; at the beginning, this is the family that organizes manʹs training scheme. Thus, it has a permanent importance. In addition, there is no way for survival of society, civilization and culture, without family.