كانه‌زايي مس (-نقره) نوع ‏Volcanic RedBed‏ در كانسار كشت‌مهكي، شمال باختر صفاشهر، ‏پهنه سنندج- سيرجان جنوبي‏

Volcanic Red Bed Type Copper (-Silver) Mineralization in Keshtmahaki ‎Deposit, Northwest of Safashahr, Southern Sanandaj-Sirjan Zone

توالي آتشفشاني- رسوبي كرتاسه زيرين در شمال باختر و جنوب خاور صفاشهر (دهبيد) در زيرپهنه حاشيه اي ‏‎(Marginal sub-zone)‎‏ سنندج- سيرجان جنوبي، دربرگيرنده كانسار كشت‌مهكي ‏و تعدادي انديس معدني مس (-نقره) است. كهن‌ترين رخنمون هاي سنگي منطقه مربوط به واحدهاي شيلي و ماسه سنگي ژوراسيك است كه توالي پيشرونده كرتاسه زيرين با كنگلومراي ‏قاعده‌اي و ماسه‌سنگ و شيل‌هاي سيلتي به صورت دگرشيب بر روي آنها قرار گرفته است. كانه زايي مس (-نقره) در سنگ‌هاي آذرآواري و گدازه‌هاي آتشفشاني به سن كرتاسه زيرين رخ داده ‏است. سنگ دربرگيرنده كانه زايي، كريستال ليتيك توف با تركيب تراكي آندزيت- آندزيت است كه ماده معدني در آن به صورت چينه كران و عدسي شكل تا 35 كيلومتر، به طور ناپيوسته ‏ادامه يافته است. سنگ‌هاي آذرآواري و گدازه‌هاي آتشفشاني به طور جانبي و در جهت قايم به طور تدريجي به سنگ‌هاي كربناتي اربيتولين دار تغيير رخساره مي دهند. كاني شناسي ماده معدني ‏به طور چيره شامل كالكوسيت، بورنيت، مس طبيعي، ديژنيت، كالكوپيريت، پيريت، كلاست‌هاليت نقره دار، كووليت، آنيليت، مالاكيت و آزوريت است. بافت كانه به صورت پركننده فضاي ‏خالي، رگه- رگچه اي، جانشيني، دانه پراكنده و لامينه مانند است. مطالعات ليتوژيوشيميايي در 6 ستون سنگ چينه اي از شمال باختر تا جنوب خاور صفاشهر، نشان از رخداد كانه زايي مس (-نقره) ‏در يك موقعيت چينه شناسي خاص و همبستگي مثبت آن با عنصر روي است. بررسي هاي سنگ شناسي، كاني شناسي، ليتوژيوشيميايي و مطالعات ميكروسكوپي نشان از آن دارد كه مس در ابتدا ‏همراه با فعاليت آتشفشاني در توالي آتشفشاني- آذرآواري رخ داده است (جذب مس توسط هيدروكسيد فريك، كاني‌هاي رسي و جايگزيني در شبكه فلدسپار ها) و سپس در طي دياژنز ‏تدفيني (‏Burial diagenesis‏)، بر اثر آب زدايي رسوبات تخريبي و آذرآواري و تشكيل سيال‌هاي گرمابي و دگرساني ناشي از اين سيال‌ها، مس آزاد شده و از طريق سيال‌ها حمل شده تا به ‏واحد سنگي با نفوذپذيري زياد (كريستال ليتيك توف) و داراي شرايط احيايي با حضور بلورهاي پيريت رسيده و در آنجا به صورت كاني‌هاي سولفيدي مس، جانشين پيريت هاي تشكيل شده ‏در مرحله دياژنز اوليه شده اند. نتايج حاصل از تجزيه ايزوتوپي گوگرد گوياي آن است كه گوگرد مورد نياز براي تشكيل سولفيدها از طريق احياي سولفات آب دريا تامين شده است. ‏ويژگي‌هاي ژيوشيميايي سنگ‌هاي آتشفشاني و آذرآواري، نشان از تشكيل آنها در محيط كافت درون كمان آتشفشاني است. با توجه به مجموعه مطالعات انجام گرفته و با استناد به شواهد ‏مختلف از جمله محيط زمين‌ساختي، سنگ دربرگيرنده، ژيومتري عدسي ماده معدني، ساخت و بافت و پاراژنز (همبود) كاني شناسي و مقايسه آنها با ذخاير مسVolcanic Red Bed (VRB) ‎‏ ‏مي توان كانسار كشت مهكي و انديس هاي معدني مس (-نقره) پيرامون آن را در رده ذخاير ‏VRB‏ در نظر گرفت كه از مرحله فعاليت آتشفشاني زيردريايي تا مرحله تدفين ژرفايي، تشكيل و ‏تمركز يافته اند.‏

Lower Cretaceous volcano-sedimentary sequence in the northwest and southeast of Safashahr (Dehbid) in marginal subzone of southern ‎Sanandaj-Sirjan Zone comprises the Keshtmahaki deposit and few other occurrences of copper (-silver). The oldest rock units in the region are ‎Jurassic shale and sandstone, which are unconformably overlain by the Lower Cretaceous progressive sequence with basal conglomerate, ‎sandstone and silty shale. Copper (-Ag) mineralization occurred in the Lower Cretaceous pyroclastics and volcanic lava. The host rock is a crystal ‎lithic tuff with trachyandesite-andesite affinity in which the stratabound and lenticular ore body is extended discontinuously over 35 km that ‎laterally and vertically changed into orbitolina limestone. Ore minerals include chalcocite, bornite, native copper, digenite, chalcopyrite, pyrite, ‎Ag-bearing clausthalite, covellite, anilite, malachite and azurite. Ore textures and structures are open space filling, vein-veinlet, replacement, ‎disseminated and laminated-like. The lithogeochemical studies in 6 lithostratigraphic profiles from NW to SE of Safashahr indicated Cu (-Ag) ‎mineralization occurrence in a specific stratigraphic unit and a positive relationship with Zn. The lithological, mineralogical, lithogeochemical ‎and microscopic investigations revealed that mineralization initially occurred contemporaneously with volcanism in volcano-sedimentary ‎sequences (absorption of Cu by ferric hydroxide, clay minerals and replacement in feldspar lattice) and then in burial diagenesis during ‎dehydration of pyroclastic and detrital units and alteration resulting from this hydrothermal fluid, Cu released and transported by hydrothermal ‎diagenesis fluids. When this ore-bearing hydrothermal fluid received by the rock unit with high permeability (pyrite-bearing crystal lithic tuff) ‎and reduced conditions resulted from abundance of pyite, replaced them as copper sulphide minerals. S isotopic data of sulphidic minerals ‎indicated that the bacterially sulfate reduction of sea water as an important role provided the nessecary sulfur for sulfide mineralization. ‎Geochemical features of volcanic and pyroclastic units indicated that they formed in an intra-arc rift. On the basis of this study and with respect to ‎some evidences such as tectonic setting, host rock, lenticular shape of the ore body, structure and texture as well as mineral paragenesis we ‎suggest that Keshtmahaki Cu (-Ag) mineralization and surrounding occurrences are Volcanic Red Bed (VRB) type deposit that formed and ‎concentrated contemporaneously with submarine volcanism to deep burial diagenesis processes. ‎