بررسي و مقايسه آتشفشان هاي ميوسن- كواترنري در شمال باختر ايران، قفقاز كوچك ‏ و جنوب خاور آناتولي: ژيوشيمي،‌ خاستگاه و جايگاه زمين‌ساختي

Study and Comparison of Miocene-Quaternary Volcanoes In NW of Iran, ‎Lesser Caucasus and SE of Anatolia: Geochemistry, Source and Tectonic ‎Setting

در اين نوشتار آتشفشان‏‎ ‎هاي سهند، آرارات، نمروت، سوفان، تندورك و قفقاز كوچك با سن ميوسن پاياني- كواترنري در منطقه برخورد صفحات قاره‌اي عربي- اوراسي مورد مطالعه ‏قرار گرفته‌اند. اين آتشفشان ها در چند مرحله مواد آذرآواري و جريان‌هاي گدازه‌اي با تركيب بازالتي تا ريوليتي را فوران كرده اند. اين سنگ هاي آتشفشاني ماهيت كالك‎‏‌آلكالن (سهند) ‏تا آلكالن (تندورك) دارند.‏‎ ‎تهي شدگي از عناصر ‏Nb، ‏Ta، ‏Ti، ‏Y‏ و غني‌شدگي عناصر ‏Rb، ‏Ba، ‏K، ‏Sr، ‏Th‏ در نمودارهاي چندعنصري بهنجارشده با تركيب گوشته اوليه از ويژگي‌هاي ‏ژيوشيميايي معمول در اين سنگ‌هاي آتشفشاني است. همچنين غني‎شدگي از ‏LREE‏ نسبت به ‏HREE‏ در نمودارهاي الگوي پراكندگي عناصر خاكي كمياب بهنجارشده با كندريت همه ‏سنگ‌هاي آتشفشاني منطقه نمايان است. غني شدگي سنگ‌هاي آتشفشاني سهند و قفقاز كوچك از ‏LREE‏ و تهي‌شدگي بيشتر آنها از ‏HREE‏ (نسبت به ديگر سنگ‌هاي آتشفشاني مورد ‏مطالعه)، نشانگر تشكيل ماگماي مادر آنها از ذوب ‌بخشي سنگ‌هاي گارنت لرزوليتي گوشته است. بر خلاف آنها، سنگ‌هاي آتشفشاني خاور آناتولي از ذوب بخشي سنگ‌هاي گوشته‌اي ‏با تركيب اسپينل لرزوليت ايجاد شده اند. وجود بي‌هنجاري منفي عناصر ‏Nb‏ و ‏Ta‏ در نمودارهاي چندعنصري بهنجارشده با گوشته اوليه، نشانگر وجود مولفه‌ ژيوشيميايي مربوط به محيط ‏فرورانش پيش از برخورد در ماگماي مادر سنگ‌هاي آتشفشاني مورد مطالعه است. مقادير بالاي عناصر ‏La، ‏Th، ‏Ce‏ و ‏Rb‏ در سنگ هاي آتشفشاني مورد مطالعه نشانگر آلودگي پوسته اي ‏است كه در اثر جايگيري ماگماهاي يادشده در پوسته و رخداد فرايند‌هاي همزمان هضم، تبلوربخشي و آلايش با مواد پوسته‌اي ايجاد شده اند. ‏

The Late Miocene- Quaternary volcanoes including Sahand, Ararat, Nemrut, Suphan, Tendurek and Lesser Caucasus volcanoes in the ‎Arabia-Eurasia collision zone, are studied in this paper. The volcanoes have been erupted pyroclastic materials and lava flows with basaltic ‎to rhyolitic composition, in several times. These volcanic rocks have calk-Alkaline (Sahand) to Alkaline nature (Tendurek). The Nb, Ta, Ti ‎and Y depletions in accompanied with Rb, Ba, K, Sr and Th enrichments are the common geochemical features of these volcanic rocks in ‎primitive mantle normalized multi element diagrams. In addition, enrichment of LREE relative to HREE in chondrite–normalized REE ‎patterns is visible in all volcanic rocks of the regions. The enrichment of LREE and depletion of HREE in Sahand and‏ ‏Lesser Caucasus ‎volcanic rocks is implying that their magma is derived from fraction melting of garnet-lherzolite of mantle source. In contrast, the volcanoes ‎of eastern Anatolia‏ ‏melted from spinel-lherzolite rocks of mantle. The negative Nb, Ta anomalies in primitive mantle normalized multi ‎element diagrams of volcanic rocks indicate geochemical features of Pre-collision subduction component in parental magma of studied ‎volcanoes.‎‏ ‏High contents of La, Th, Ce and Rb indicate magma contamination during parental magma emplacement in crust accompanied ‎with assimilation, fractional crystallization process.‎