درك مفهوم آلفاي كرونباخ: ضرورتي براي انجام مطالعات پژوهشي اصيل

Understanding Cronbachʹʹs alpha: a necessity for implementation of original research studies

امروزه طراحي بسياري از مطالعات پژوهشي اصيل با طراحي و استفاده از پرسشنامه صورت مي‌گيرد. پرسشنامه به‌ عنوان يكي از مهم‌ترين و پركاربردترين ابزارهاي اندازه‌گيري مي‌تواند مفاهيم، مهارت‌هاي رواني و يا عاطفي را اندازه‌گيري كند. پژوهشگران علوم پزشكي همانند ساير پژوهشگران در علوم ديگر به استفاده از آزمون‌هاي قابل‌اعتماد و معتبر جهت افزايش صحت و دقت پرسشنامه‌ها در انجام ارزيابي و تجزيه ‌و تحليل علاقه‌مند هستند(1). با توجه به كاربرد فراوان پرسشنامه‌ها در تحقيقات علوم پزشكي داشتن درك كافي از آلفاي كرونباخ "به‌عنوان يك معيار براي بررسي قابليت اعتماد پرسشنامه‌ها" براي همه دانشجويان علوم پزشكي در جهت طراحي مناسب پرسشنامه‌ها لازم است. از آنجا كه آن مجله جز مجلات پيشگام در زمينه چاپ مقالات پژوهشي اصيل بوده و بسياري از مطالعات چاپ شده در آن از پرسشنامه استفاده كرده‌اند، هدف نويسندگان اين نامه علمي توضيح معنا و مفهوم آلفاي كرونباخ به‌ عنوان يكي از اصلي‌ترين و پركاربردترين آزمون‌ جهت قابليت اعتماد است تا پژوهشگران و خوانندگان محترم را با اين مفهوم بيشتر آشنا سازند. جهت بررسي قابليت اعتماد پرسشنامه از معيار آلفاي كرونباخ استفاده مي‌شود. اعتماد به توانايي يك ابزار جهت اندازه‌گيري به ‌طور مداوم اشاره دارد. لازم به ذكر است كه اعتماد يك ابزار در ارتباطي بسيار نزديك با اعتبار است. يك ابزار نمي‌تواند معتبر باشد مگر آن ‌كه قابل‌اعتماد باشد. با اين‌ حال اعتماد يك ابزار به اعتبار آن وابستگي ندارد(2). قابليت اعتماد يك ابزار به‌ طور عيني قابل‌اندازه‌گيري است(3). محاسبه آلفا، در زماني كه اندازه‌هاي چندگانه‌اي از يك مفهوم يا سازه به‌كاربرده مي‌شود، به يكي از روش‌هاي معمول در تحقيقات آموزش پزشكي بدل شده است. دليل اين امر آسان‌تر بودن استفاده از آن در مقايسه با ساير برآوردها (مانند آزمون-بازآزمون)، همچنين قابليت استفاده عمومي آن براي مقياس‌هاي دوگانه و چندگانه است. با اين‌حال به ‌رغم استفاده گسترده از آلفا در متون، استفاده مناسب و تفسيري صحيحي از آن به‌خوبي درك نشده است(4). آلفاي كرونباخ اولين بار توسط لي كرونباخ روانشناس آمريكايي در سال 1951 براي تعيين قابليت اعتماد آزمون‌هاي آموزشي و روانشناسي بسط داده شد و مقاديري بين صفر و يك را اختيار مي‌كند(5). سازگاري دروني كه آلفاي كرونباخ آن را اندازه‌گيري مي‌كند به معناي اين است كه تا چه حدي تمام اجزا در يك آزمون، يك مفهوم يكسان را بيان كرده و نشان‌دهنده ارتباط دروني اين اجزا است(1). قبل از اين كه يك پرسشنامه به كار گرفته شود سازگاري دروني آن بايد مشخص شود(6). علاوه بر اين تخمين قابليت اطمينان نشان‌دهنده ميزان خطاي اندازه‌گيري در آزمون است(7). اگر اجزا در يك آزمون همبستگي داشته باشند ارزش آلفا افزايش مي‌يابد. با اين حال ضريب آلفاي بالا هميشه به معناي درجه بالاي سازگاري دروني نيست زيرا آلفا تحت تاثير طول يك آزمون قرار دارد. اگر طول آزمون خيلي كوتاه باشد، مقدار آلفا كاهش مي‌يابد. بايد توجه داشت كه آلفا يك ويژگي از نمره در آزمون از يك نمونه خاص از آزمودني‌ها است؛ بنابراين محققين نبايد تنها به برآورد آلفاي منتشر شده توجه كرده و بايد آلفا در هر بار آزمون اندازه‌گيري شود(4). كاربرد آلفاي كرونباخ: استفاده ناصحيح از آلفا مي‌تواند منجر به توليد نتايج غيرقابل اعتماد گردد. جهت جلوگيري از اين وضعيت درك درستي از مفاهيم مرتبط با سازگاري دروني، همگوني يا تك‌بعدي بودن مي‌تواند به بهبود استفاده از آلفا كمك كند. سازگاري دروني مرتبط با روابط متقابل يك نمونه از اجزا آزمون است. در حالي‌ كه همگوني؛ مربوط به تك‌بعدي بودن است. سازگاري دروني يك شرط لازم اما نه كافي براي اندازه‌گيري همگوني در يك نمونه از اجزا آزمون است(8). اساساً مفهوم قابليت اعتماد فرض مي‌كند كه همگوني در يك نمونه از اجزا آزمون وجود دارد و اگر اين فرض نقض شود موجب تخمين نامناسب قابليت اعتماد مي‌گردد. آزمون‌هاي چندبعدي لزوماً آلفاي پايين‌تري از آزمون‌هاي تك‌بعدي ندارد كه اين امر مستند شده است؛ بنابراين ديدگاه دقيق‌تر در مورد آلفا اين است كه نمي‌تواند به‌آساني به‌ عنوان يك شاخص براي سازگاري دروني يك آزمون تفسير شود. در نتيجه آلفا بايد براي هر يك از مفاهيم نه براي كل آزمون يا مقياس محاسبه شود. هر قدر شاخص آلفاي كرونباخ به يك نزديك‌تر باشد همبستگي دروني بين سوالات يك پرسشنامه بيش‌تر و در نتيجه پرسش‌ها همگن‌تر خواهند بود. غالباً ضريب آلفاي بالاي 7/0 مطلوب تلقي مي‌شود و در صورت پايين بودن مقدار آلفا بايستي پرسش‌هاي داراي ناهمگوني زياد را حذف كرده تا به مقدار مطلوب نزديك شود(9).